Ο ΕΡΜΑΦΡΟΔΙΤΟΣ

Περίληψη

[...] Μια μελέτη που θα περιοριζόταν στη μορφή του Ερμοαφρόδιτου δεν θα είχε καμία πιθανότητα να αποκαλύψει τις δοξασίες και τα συναισθήματα από τα οποία απορρέει. Όμως τα γαμήλια έθιμα, που προέρχονται με τη σειρά τους από το τελετουργικό των μυήσεων, αποκαλύπτουν ένα ψυχολογικό υπόβαθρο στο οποίο μπορεί να στηριχθεί μια θρησκειολογική μελέτη. Οι έρευνες των κοινωνιολόγων έφεραν στο φως την πρωταρχική σημασία της ανδρογυνικής μορφής ενώ αργότερα, η εμβάθυνση προήλθε από την ψυχανάλυση. Ο Καρλ Γιούγκ απέδειξε τον ρόλο της στο σύμπαν των αλχημιστών: η μορφή αυτή αναπαράγει, σε γενικές γραμμές, την ονειροπόληση, όπου το συνειδητό συναντά το υποσυνείδητο, όπου ο animus ενώνεται με την anima για να αποσυνθέσει μαζί της μια ισορροπημένη ψυχή.

Τέτοιου είδους προσεγγίσεις προσδίδουν στον μύθο του Ερμαφρόδιτου μεγαλύτερη σπουδαιότητα από ό,τι μια υποτιθέμενη λατρεία, ένας ανύπαρκτος θρύλος, κάποια αγάλματα, όπου περισσότερο αποτυπώνονται γλυπτικές αναζητήσεις παρά θρησκευτικά συναισθήματα. Έτσι, οι φιλολογικές έρευνες παρουσιάζονται κάτω από ένα νέο φως. Η ψυχανάλυση ενός μύθου αποκαλύπτει τον αιώνιο άνθρωπο και έτσι μπορούμε να επανέλθουμε, με την ελπίδα πως θα κατανοήσουμε καλύτερα αυτές τις έρευνες, στις λεπτομέρειες μιας τοπικής λατρείας, ενός παράξενου εθίμου, ενός μισοξεχασμένου θρύλου. Έτσι τα νέα πορίσματα γίνονται πιο σαφή κι αν τα συσχετίσουμε, σημασιοδοτούνται όλο και περισσότερο. Τα κεφάλαια που ακολουθούν στοχεύουν να σκιαγραφήσουν και έπειτα να συγκεκριμενοποιήσουν τα κοινά σημεία που ο συγγραφέας έχει επισημάνει και θέλει να γνωστοποιήσει με επιφυλακτικότητα και χωρίς σπουδή.

Οι ελληνικές αναφορές, σε αυτήν την καταγραφή, είναι σαφώς οι περισσότερες. Όσες προέρχονται από τον ρωμαϊκό κόσμο φαίνονται σε πρώτη ματιά ασήμαντες. Ευθύς αμέσως όμως μας εκπλήσσει η παραλληλία τους με όσα συμβαίνουν στην Ελλάδα. Όσο για τις ανδόγυνες μορφές στις ανατολικές θρησκείες, είναι πάρα πολλές και πάρα πολύ πρωτότυπες για να συζητηθούν εδώ. Θα πρέπει λοιπόν να αποτελέσου