Σημαίνουσα μορφή της ελληνικής θεατρολογίας, ο Δημήτρης Σπάθης, με το πλούσιο ερευνητικό έργο του, τον ανήσυχο επιστημονικό στοχασμό του, τη διδακτική του θητεία και τη συνέπεια του βίου του, υπήρξε, άμεσα ή έμμεσα, δάσκαλος για πολλούς νεότερους θεατρολόγους.
Ιδιαίτερα σημαντική είναι η συμβολή του στην έρευνα πάνω στην ιστορία του νεοελληνικού θεάτρου, την οποία συνεχίζει ώς σήμερα με νεανικό πάθος και πρωτότυπη σκέψη. Οι συνεργάτες του παρόντος τόμου αποφάσισαν να τον τιμήσουν για την προσφορά του, χαρίζοντάς του μια πρόσφατη επιστημονική εργασία τους. Τα μελετήματα που συγκεντρώθηκαν αναφέρονται σε ζητήματα ιστορίας του νεοελληνικού θεάτρου, κυρίως των τριών τελευταίων αιώνων, και δημοσιεύονται με τη χρονολογική σειρά του θέματός τους, προσφέροντας έτσι στον αναγνώστη τη δυνατότητα μιας ενδιαφέρουσας ιστορικής διαδρομής. Είναι αξιοσημείωτο ότι τα περισσότερα μελετήματα σχετίζονται με περιοχές που καλλιέργησε ο ίδιος ο τιμώμενος: επτανησιακό θέατρο, φαναριώτικη σάτιρα, ελληνικός διαφωτισμός, συγγραφείς και κείμενα του 19ου αιώνα, σκηνική δραστηριότητα στον 20ό αιώνα, τύχες της ξένης δραματουργίας στην ελληνική σκηνή, ζητήματα θεατρικής σκηνοθεσίας.
Στον τόμο συνεργάζονται 21 θεατρολόγοι, συνάδελφοι και μαθητές του τιμωμένου.
Περίληψη
Σημαίνουσα μορφή της ελληνικής θεατρολογίας, ο Δημήτρης Σπάθης, με το πλούσιο ερευνητικό έργο του, τον ανήσυχο επιστημονικό στοχασμό του, τη διδακτική του θητεία και τη συνέπεια του βίου του, υπήρξε, άμεσα ή έμμεσα, δάσκαλος για πολλούς νεότερους θεατρολόγους.
Ιδιαίτερα σημαντική είναι η συμβολή του στην έρευνα πάνω στην ιστορία του νεοελληνικού θεάτρου, την οποία συνεχίζει ώς σήμερα με νεανικό πάθος και πρωτότυπη σκέψη. Οι συνεργάτες του παρόντος τόμου αποφάσισαν να τον τιμήσουν για την προσφορά του, χαρίζοντάς του μια πρόσφατη επιστημονική εργασία τους. Τα μελετήματα που συγκεντρώθηκαν αναφέρονται σε ζητήματα ιστορίας του νεοελληνικού θεάτρου, κυρίως των τριών τελευταίων αιώνων, και δημοσιεύονται με τη χρονολογική σειρά του θέματός τους, προσφέροντας έτσι στον αναγνώστη τη δυνατότητα μιας ενδιαφέρουσας ιστορικής διαδρομής. Είναι αξιοσημείωτο ότι τα περισσότερα μελετήματα σχετίζονται με περιοχές που καλλιέργησε ο ίδιος ο τιμώμενος: επτανησιακό θέατρο, φαναριώτικη σάτιρα, ελληνικός διαφωτισμός, συγγραφείς και κείμενα του 19ου αιώνα, σκηνική δραστηριότητα στον 20ό αιώνα, τύχες της ξένης δραματουργίας στην ελληνική σκηνή, ζητήματα θεατρικής σκηνοθεσίας.
Στον τόμο συνεργάζονται 21 θεατρολόγοι, συνάδελφοι και μαθητές του τιμωμένου.
Η Ιουλία Πιπινιά είναι λέκτορας θεατρολογίας-ιστορίας θεάτρου από το 2005 στο τμήμα θεάτρου της Σχολής Καλών Τεχνών του Α.Π.Θ. Σπούδασε φιλολογία στο Πανεπιστήμιο Κρήτης και είναι διδάκτωρ του τμήματος θεατρικών σπουδών του Πανεπιστημίου του Μπρίστολ στο Ηνωμένο Βασίλειο (2002). Έχει διδάξει στο Πανεπιστήμιο Πατρών, στο Πανεπιστήμιο Κρήτης και ως ΣΕΠ στο Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο. Οι δημοσιεύσεις και τα ερευνητικά της ενδιαφέροντα αφορούν το ευρωπαϊκό και το ελληνικό θέατρο, κυρίως κατά το 19ο αιώνα και έως τις αρχές 20ου αιώνα.
Πετράκου, Κυριακή
Συγγραφέας
Η Κυριακή Πετράκου είναι καθηγήτρια στο Τμήμα Θεατρικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Αθηνών. Έχει ασχοληθεί ερευνητικά και διδακτικά με θέματα ιστορίας και δραματουργίας του ευρωπαϊκού θεάτρου. Αντικείμενο του ιδιαίτερου επιστημονικού της ενδιαφέροντος είναι το νεοελληνικό θέατρο του 19ου και 20ού αιώνα.
Χατζηπανταζής, Θεόδωρος
Συγγραφέας
Καθηγητής Θεατρολογίας στο Τμήμα Φιλολογίας, Πανεπιστήμιο Κρήτης το διάστημα 1982-2005. Διευθυντής ερευνητικού προγράμματος "Πηγές της ιστορίας του νεοελληνικού θεάτρου", Ινστιτούτο Μεσογειακών Σπουδών (ΙΤΕ) 1988-2007. Βραβείο εξαίρετης πανεπιστημιακής διδασκαλίας το 2004.
Ριτσάτου, Κωνσταντίνα
Συγγραφέας
Η Κωνσταντίνα Ριτσάτου είναι λέκτορας θεατρολογίας. Απόφοιτος της σχολής Νηπιαγωγών Χανίων (1984) και της φιλοσοφικής σχολής του Πανεπιστημίου Κρήτης (1994). Κάτοχος μεταπτυχιακού διπλώματος του τομέα θεατρολογίας-μουσικολογίας του τμήματος φιλολογίας του Πανεπιστημίου Κρήτης (1998). Η διδακτορική της διατριβή είχε θέμα: "Η συμβολή του Α. Ρ. Ραγκαβή στην ανάπτυξη του Νεοελληνικού Θεάτρου" (1999-2004). Υπηρέτησε δεκαεπτά χρόνια στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση. Εργάστηκε ως ερευνήτρια στο τμήμα θεάτρου, Α.Π.Θ. (2004-2006). Τα ερευνητικά της ενδιαφέροντα άπτονται ζητημάτων της ιστορίας του νεοελληνικού θεάτρου, με έμφαση στο 19ο αιώνα, και της παιδαγωγικής του θεάτρου. Άρθρα και μελέτες της έχουν δημοσιευθεί σε επιστημονικά περιοδικά και συλλογικούς τόμους.
Μαυρομούστακος, Πλάτων
Συγγραφέας
Ο Πλάτων Μαυρομούστακος γεννήθηκε στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου. Από το 1991 διδάσκει στο Τμήμα Θεατρικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Αθηνών, όπου εργάζεται μέχρι σήμερα ως Αναπληρωτής Καθηγητής. Έχει πραγματοποιήσει και έχει διευθύνει έρευνες πάνω σε διάφορα ζητήματα της ιστορίας του ελληνικού θεάτρου, με ιδιαίτερη έμφαση στη σύγχρονη ελληνική δραματουργία και τη σκηνική πρακτική, στην πρόσληψη του ιταλικού μελοδράματος και στη μελέτη των παραστάσεων του αρχαίου δράματος κατά τους νεότερους χρόνους. Είναι επίσης διευθυντής των "Απάντων" του Μολιέρου. Περίπου εκατόν πενήντα άρθρα και δοκίμιά του με θεματολογία που αφορά το ελληνικό και το ευρωπαϊκό θέατρο έχουν δημοσιευθεί σε περιοδικά, εφημερίδες και θεατρικά προγράμματα. Έχει αναλάβει την επιστημονική επιμέλεια διαφόρων εκδόσεων θεατρικού και θεατρολογικού περιεχομένου. Έχει επίσης συνεργαστεί ως επιστημονικός συνεργάτης με το Κέντρο Μελέτης Ελληνικού Θεάτρου - Θεατρικό Μουσείο, ως εισηγητής δραματολογίου με πολλά αθηναϊκά και δημοτικά περιφερειακά θέατρα, καθώς και με την Ελληνική Ραδιοφωνία και Τηλεόραση. Έχει διατελέσει μέλος γνωμοδοτικών επιτροπών του Υπουργείου Πολιτισμού και διοικητικών συμβουλίων σε διάφορους δημόσιους και ιδιωτικούς πολιτιστικούς φορείς και οργανισμούς.
Μπακονικόλα - Γεωργοπούλου, Χαρά
Συγγραφέας
Η Χαρά Μπακονικόλα γεννήθηκε στο Βόλο το 1948. Είναι πτυχιούχος ελληνικής φιλολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών (1971),πτυχιούχος γαλλικής φιλολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών (1974). Κάτοχος κρατικού διδακτορικού διπλώματος (Doctorat d' Etat des Lettres et Sciences Humaines) του Πανεπιστημίου της Σορβόννης (Universite de Sorbonne, Paris IV), (1985).
Το διάστημα 1975-1991 διετέλεσε βοηθός και στη συνέχεια λέκτωρ και επίκουρος καθηγήτρια στον Τομέα Φιλοσοφίας της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών. Από το 1992 (μέχρι σήμερα), τακτική καθηγήτρια του Τμήματος Θεατρικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Αθηνών. Διδάσκει φιλοσοφία του θεάτρου, θεωρία του δράματος, αισθητική του θεάτρου, αρχαία δραματουργία και δραματική ανάλυση.
Κυριακός, Κωνσταντίνος
Συγγραφέας
O Κωνσταντίνος Κυριακός γεννήθηκε στη Χίο. Αναπληρωτής Καθηγητής της Ιστορίας του Θεάτρου και του Ελληνικού Κινηματογράφου (Τμήμα Θεατρικών Σπουδών, Σχολή Ανθρωπιστικών και Κοινωνικών Επιστημών, Πανεπιστήμιο Πατρών). Στα περισσότερα από εκατό μελετήματα και άρθρα του γύρω από το θέατρο και τον κινηματογράφο, έχει ασχοληθεί, μεταξύ άλλων, με την ιστοριογραφία της ελληνικής σκηνής με έμφαση σε ζητήματα πρόσληψης (θέατρο 19ου αιώνα, ρωσικό θέατρο και Αντόν Τσέχοφ), τη θεωρία της υποκριτικής τέχνης ("starstudies"), τις διεπιστημονικές προσεγγίσεις του θεάτρου με τη λογοτεχνία και τον κινηματογράφο, τις αρχαιόθεμες ταινίες της ελληνικής κινηματογραφίας και θέματα κοινωνικού φύλου και ταυτότητας στο θέατρο (σκηνή και δραματουργία) και στον κινηματογράφο (queer studies και θεωρίες της αρρενωπότητας). Δίδαξε στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης και το Πανεπιστήμιο Πατρών. Εργάσθηκε ως δραματολόγος, συντάκτης, μεταφραστής και υπεύθυνος έκδοσης μελετών στο Κρατικό Θέατρο Βορείου Ελλάδος, στο Δημοτικό Περιφερειακό Θέατρο Βόλου και στο Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης. Αρθρογραφεί στον ημερήσιο και περιοδικό Τύπο.
Σταματοπούλου-Βασιλάκου, Χρυσόθεμις
Συγγραφέας
Η Χρυσόθεμις Σταματοπούλου - Βασιλάκου γεννήθηκε στην Αθήνα. Είναι φιλόλογος-θεατρολόγος, Αναπληρώτρια Καθηγήτρια (2005) του Τμήματος Θεατρικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Αθηνών και μέλος της Διοικούσας Επιτροπής του Πανεπιστημίου Πελοποννήσου. Απόφοιτος της Ελληνο-Γαλλικής Σχολής Καλογραιών Saint-Joseph (1970), είναι πτυχιούχος της Γαλλικής και της Ελληνικής Φιλολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών, καθώς και του Τμήματος Βιβλιοθηκονομίας του Τ.Ε.Ι. Αθηνών, στο οποίο διετέλεσε καθηγήτρια (1987-1995). Το 1991 ορκίστηκε διδάκτορας της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών με θέμα: "Το ελληνικό θέατρο στην Κωνσταντινούπολη το 19ο αιώνα". Έχει εκδώσει και επιμεληθεί εννέα (9) αυτοτελή βιβλία, ενώ πενήντα (50) επιστημονικές εργασίες της έχουν δημοσιευτεί σε συλλογικούς τόμους, επετηρίδες και περιοδικά. Έχει συμμετάσχει με ανακοινώσεις της σε επιστημονικά συνέδρια, ελληνικά και διεθνή και έχει δώσει διαλέξεις που έχουν οργανωθεί από διάφορους φορείς. Έχει επίσης αναλάβει και ολοκληρώσει, ως επικεφαλής, ερευνητικά προγράμματα χρηματοδοτούμενα από την Επιτροπή Ερευνών του Πανεπιστημίου Αθηνών και συνεργάζεται με το Υπουργείο Παιδείας ως μέλος διαφόρων επιτροπών.
Βασιλείου, Αρετή
Συγγραφέας
Η Αρετή Βασιλείου είναι επίκουρη καθηγήτρια Νεοελληνικού Θεάτρου στο Τμήμα Θεατρικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Πατρών, όπου διδάσκει από το 2003. Αμέσως μετά τις προπτυχιακές της σπουδές (Ελληνική Φιλολογία, Πανεπιστήμιο Κρήτης), έκανε μεταπτυχιακές θεατρολογικές σπουδές στην Ελλάδα (Πανεπιστήμιο Κρήτης) και το εξωτερικό (University of Warwick, U.K.) σχετικά με το αμερικανικό θέατρο (Tennessee Williams), καθώς και με την ιστορία και θεωρία του νεότερου παγκόσμιου και ελληνικού θεάτρου. Εργάσθηκε επί επτά έτη ως ερευνήτρια στο Πρόγραμμα Νεοελληνικού Θεάτρου του Ινστιτούτου Μεσογειακών Σπουδών στο Ρέθυμνο (Ιδρυμα Τεχνολογίας και Έρευνας). Τα ερευνητικά της ενδιαφέροντα, καθώς και οι δημοσιεύσεις της σε συλλογικούς επιστημονικούς τόμους, σε επιστημονικά περιοδικά και σε πρακτικά ελληνικών και διεθνών συνεδρίων, επικεντρώνονται στη μελέτη των ποικίλων πτυχών του νεοελληνικού θεάτρου του 19ου και 20ού αιώνα: δραματουργία, κριτική, μετάφραση, σκηνική πρακτική, σχέσεις νεοελληνικού και παγκόσμιου θεάτρου, σχέσεις του νεοελληνικού θεάτρου με άλλες τέχνες ή μορφές λόγου (κινηματογράφος, χορός, λογοτεχνία). Έχει εκδώσει το βιβλίο "Εκσυγχρονισμός ή Παράδοση; Το θέατρο πρόζας στην Ελλάδα του Μεσοπολέμου" ("Μεταίχμιο", 2005).
Δημητριάδης, Αντρέας
Συγγραφέας
Ο Αντρέας Δημητριάδης είναι επίκουρος καθηγητής Θεατρολογίας στο Τμήμα Θεάτρου της Σχολής Καλών Τεχνών του ΑΠΘ. Γεννήθηκε στο Λονδίνο το 1964 και σπούδασε Αγγλική Φιλολογία στο ΑΠΘ, υποκριτική στη Δραματική Σχολή του ΚΘΒΕ και Θεατρολογία στο Πανεπιστήμιο του Λονδίνου. Εκπόνησε διδακτορική διατριβή με θέμα τον ηθοποιό Νικόλαο Λεκατσά στο Τμήμα Φιλολογίας του Πανεπιστημίου Κρήτης (1998), η οποία εκδόθηκε με τίτλο: "Σαιξπηριστής, άρα περιττός. O ηθοποιός Νικόλαος Λεκατσάς και ο δύσβατος δρόμος της θεατρικής ανανέωσης στην Ελλάδα του 19ου αιώνα" (Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης, 2006). Στα ερευνητικά του ενδιαφέροντα περιλαμβάνονται η οργάνωση θιάσων, οι συνθήκες εργασίας και το υποκριτικό ύφος των ηθοποιών στην Ελλάδα, καθώς και οι σχέσεις θεάτρου και πολιτικής στην περίοδο της δικτατορίας του Ιωάννη Μεταξά και στα χρόνια του εμφύλιου πολέμου 1946-1949. Μελέτες και άρθρα του έχουν δημοσιευτεί σε επιστημονικά περιοδικά και συλλογικούς τόμους.
Σταυρακοπούλου, Άννα
Συγγραφέας
Η Άννα Σταυρακοπούλου είναι Καθηγήτρια Θεατρολογίας στο Τμήμα Θεάτρου του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης. Σπούδασε φιλολογία στη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Κρήτης, έκανε μεταπτυχιακά στο θέατρο στο Πανεπιστήμιο Paris III-Sorbonne Nouvelle και ολοκλήρωσε τις μεταπτυχιακές της σπουδές στο Πανεπιστήμιο του Harvard (PhD, 1994). Δίδαξε στο New York University, στο Πανεπιστήμιο του Βοσπόρου στην Κωνσταντινούπολη (όπου ξεκίνησε τη διδασκαλία των αρχαίων και νέων ελληνικών με την υποστήριξη του Ιδρύματος Ωνάση), και στο Πανεπιστήμιο Harvard (1996-1999). Διετέλεσε υποδιευθύντρια του θυγατρικού Ιδρύματος Ωνάση στη Νέα Υόρκη (1999-2001) και δίδαξε ως επισκέπτρια στα Πανεπιστήμια Yale και Κρήτης (2001-2002). Έχει υπάρξει υπότροφος του ΙΚΥ, του Ilex Foundation και του Bogliasco Foundation. Διετέλεσε Αντιπρόεδρος του ΔΣ του ΚΘΒΕ (2011-2013). Παράλληλα, είναι ιδρυτικό μέλος και διδάσκουσα του Harvard Summer Program in Greece (2001-2022) και έχει διατελέσει αναπληρώτρια διευθύντρια (ακαδημαϊκός εταίρος) του Harvard Center for Hellenic Studies-Greece (2010-2018). Πρόσφατα, υπήρξε Program Director in Byzantine Studies στο Dumbarton Oaks Research Library and Collection (2018-2021).
Τα άρθρα της σχετίζονται με την κωμωδία (λαϊκή και λόγια), με τη θεατρική μετάφραση καθώς και με την πρόσληψη του Ίψεν στην Ελλάδα. Έχει συνεπιμεληθεί τέσσερις συλλογικούς τόμους:
• Imagined Geographies in the Mediterranean, Middle East and Beyond, edited by Dimitri Kastritsis, Anna Stavrakopoulou and Angus Stewart, Center for Hellenic Studies Trustees for Harvard University Washington, DC, Distributed by Harvard University Press Cambridge, Massachusetts, and London, England 2023.
• Υπηρέτριες και υπηρέτες: ιστορικά υποκείμενα και καλλιτεχνικές αναπαραστάσεις στον ελληνόφωνο χώρο (19ος-21ος αιώνας), Εκδόσεις Παπαζήση, Αθήνα 2020 (με τις Παναγιώτα Μήνη, Κωνσταντίνα Γεωργιάδη και Ιουλία Πιπινιά).
• Σκηνική πράξη στο μεταπολεμικό θέατρο – συνέχειες και ρήξεις: Διεθνές επιστημονικό συνέδριο αφιερωμένο στον Νικηφόρο Παπανδρέου, Εκδόσεις ΑΠΘ, Θεσσαλονίκη 2014 (με τον Ανδρέα Δημητριάδη και την Ιουλία Πιπινιά).
• Modern Greek Literature: Critical Essays, Routledge, Nέα Yόρκη 2003 (με τον Gregory Nagy).
Τέλος, εξέδωσε το Alexandrovodas the Unscrupulous by Georgios N. Soutsos, Translation and Introduction, The Isis Press, Istanbul 2012.
Puchner, Walter
Συγγραφέας
Ο Βάλτερ Πούχνερ γεννήθηκε στη Βιέννη το 1947. Σπούδασε επιστήμη του Θεάτρου (Θεατρολογία) στο Πανεπιστήμιο της Βιέννης και το 1972 απέκτησε τον τίτλο του διδάκτορα της Φιλοσοφικής Σχολής, με μια εργασία για το νεοελληνικό θέατρο σκιών. Το 1977 ανακηρύχθηκε υφηγητής, στο ίδιο Πανεπιστήμιο, με μια διατριβή για τη γέννηση του θεάτρου στον ελληνικό λαϊκό πολιτισμό. Από τότε έχει εγκατασταθεί μόνιμα στην Ελλάδα. Δίδαξε επί δώδεκα χρόνια Ιστορία Θεάτρου στη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Κρήτης. Από το 1989 διδάσκει στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, στην αρχή στο Τμήμα Φιλολογίας και από το 1991 στο Τμήμα Θεατρικών Σπουδών, του οποίου διατελεί αντιπρόεδρος. Παράλληλα δίδασκε έως το 2006 Θεατρολογία στο Πανεπιστήμιο της Βιέννης και έχει μετακληθεί πολλές φορές ως επισκέπτης καθηγητής σε ευρωπαϊκά και αμερικανικά πανεπιστήμια. Το 1994 εξελέγη αντεπιστέλλον μέλος της Αυστριακής Ακαδημίας Επιστημών και το 2001 παρασημοφορήθηκε για τις επιστημονικές του επιδόσεις με τον "Αυστριακό Σταυρό Τιμής για την Επιστήμη και την Τέχνη". Έχει δημοσιεύσει περισσότερα από 90 βιβλία και 400 μελετήματα για θέματα του ελληνικού και βαλκανικού θεάτρου, της συγκριτικής λαογραφίας, των βυζαντινών και νεοελληνικών σπουδών εν γένει, καθώς και της θεωρίας του θεάτρου και του δράματος.
Κωνσταντίνου, Άντρη Χ.
Συγγραφέας
Η 'Αντρη Χ. Κωνσταντίνου είναι θεατρολόγος, πτυχιούχος του Τμήματος Θεατρικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Αθηνών (1995) και διδάκτωρ του Τμήματος Θεάτρου της Σχολής Καλών Τεχνών του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης (2004). Ασχολήθηκε συστηματικά με το θέατρο στην εκπαίδευση και με τη διοργάνωση και εμψύχωση θεατρικών εργαστηρίων. Εργάστηκε, μεταξύ άλλων, ως βοηθός σκηνοθέτη (Λευτέρης Βογιατζής, Εύης Γαβριηλίδης), στην επιμέλεια προγραμμάτων θεατρικών παραστάσεων (ΘΟΚ) κτλ. Έχει δώσει διαλέξεις και έχει παρουσιάσει επιστημονικές ανακοινώσεις με θέματα κυρίως γύρω από το θέατρο στη νεότερη Κύπρο. Από το 2005 συνεργάζεται ως ειδική επιστήμων με το Τμήμα Βυζαντινών και Νεοελληνικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Κύπρου, όπου διδάσκει θεατρολογικά μαθήματα, ενώ παράλληλα συνεργάζεται και με το Θεατρικό Οργανισμό Κύπρου ως δραματολόγος.
