ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΕΣ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΠΑΡΕΛΘΟΝΤΟΣ

Περίληψη

Το βιβλίο αυτό πραγματεύεται ένα θέμα που είναι δύσκολο να προσδιοριστεί και να αναγνωριστεί απ' όλους. Οι λαοί έλκουν την ταυτότητά τους από τις κοινές αναμνήσεις -αυτό που ονομάζουμε "κοινωνική μνήμη"- η οποία με τη σειρά της παρέχει μια εικόνα για το παρελθόν τους κι ένα σχέδιο για το μέλλον τους. Αυτά που θυμούνται για το παρελθόν τους μορφοποιούν την αίσθηση της κοινότητας και προσδιορίζουν τους συμμάχους, τους εχθρούς και τον τρόπο δράσης τους· τα υποστηρίζουν με σθένος και μπορεί να πεθάνουν γι' αυτά.

Η κοινωνική μνήμη είναι μια δύναμη πολύ ισχυρή αλλά και πολύ φευγαλέα. Οι μνήμες επικαλύπτονται και ανταγωνίζονται η μία την άλλη, με τον καιρό μεταβάλλονται ή διαγράφονται - ο κόσμος ξεχνά. Τα προβλήματα διογκώνονται όταν μιλούμε για λαούς του μακρινού παρελθόντος. Πώς θα πρέπει να συλλάβουμε, για παράδειγμα, τις μνήμες των αρχαίων Ελλήνων; Ο Πήτερ Μπερκ έθεσε ορθά το ερώτημα που αποτελεί και τον κορμό αυτού του βιβλίου: "Ποιος θέλει ποιον να θυμάται τι και γιατί; Ποιανού η εκδοχή του παρελθόντος καταγράφεται και διατηρείται;"

Το παρόν βιβλίο προτείνει έναν εναλλακτικό τρόπο αντιμετώπισης του ζητήματος, παντρεύοντας τη μνήμη με την αρχαιολογία και ειδικότερα με τις μαρτυρίες που παρέχουν τα μνημεία και τα τοπία. Οι μνήμες, όπως και τα τεχνουργήματα, είναι σφηνωμένα και ενταγμένα μέσα σ' ένα υλικό πλαίσιο. Εξετάζοντάς το, επεκτείνουμε το εύρος των αναμνηστικών πρακτικών που μπορούμε ν' αναγνωρίσουμε και να μελετήσουμε, επιστρέφοντας στους λαούς του παρελθόντος μέρος των αναμνήσεών τους.

Η συγγραφέας εξετάζει τρεις περιπτώσεις, που αφορούν διαφορετικές χρονικές περιόδους και διαφορετικές γεωγραφικές περιοχές. Και οι τρεις ωστόσο περιστρέφονται γύρω από έναν λαό που βρισκόταν υπό ειδικό καθεστώς καταπίεσης και συνθήκες μετασχηματισμού (στρατιωτική κατάκτηση ή προσάρτηση): πρόκειται για την Ελλάδα της πρώιμης Ρωμαιοκρατίας, την Κρήτη της ελληνιστικής και της ρωμαϊκής εποχής, τη Μεσσηνία από τους αρχαϊκούς μέχρι τους ελληνιστικούς χρόνους.

Θέμα πολυσυζη