Η έκρηξη της πολιτισμικής διαφοράς σημάδεψε την είσοδο της Ελλάδας στον 21ο αιώνα. Η χώρα ήρθε αντιμέτωπη τόσο με την δική της απωθημένη και ιστορικά καταπιεσμένη ετερότητα όσο και με την ετερότητα των "άλλων", κυρίως των κοντινών της γειτόνων, που άρχισαν να εγκαθίστανται στο εσωτερικό της. Όπως ήταν επόμενο, μακροχρόνιες στάσεις τέθηκαν σε δοκιμασία, ενώ οι διαδικασίες παραγωγής και διαχείρισης της πολιτισμικής διαφοράς ήρθαν στην πρώτη γραμμή του δημόσιου ενδιαφέροντος. Οι εξελίξεις αυτές προσεγγίζονται εδώ μέσα από επιμέρους ερωτήματα: Τι σημαίνει να είναι κανείς Πομάκος, Αλβανός μετανάστης ή "ομογενής" από την πρώην Σοβιετική Ένωση στην Ελλάδα σήμερα; Ποιες είναι οι σχέσεις ανάμεσα σε μέλη της πλειοψηφικής κοινωνίας, όπως οι μεσοαστές εργοδότριες ή οι εθελοντές, και στους ξένους με τους οποίους έρχονται σε συστηματική επαφή, όπως οι Φιλιππινέζες οικιακές βοηθοί ή οι πρόσφυγες από τη Μέση Ανατολή; Πώς αντιμετωπίζουν τις νέες εκπαιδευτικές δυνατότητες οι μουσουλμάνοι της Θράκης; Τι περιθώρια κινήσεων έχουν μειονοτικές κατηγορίες που διεκδικούν το μέχρι χθες αδιανόητο, όπως είναι η μητρότητα για τις γυναίκες με ομοερωτικές επιλογές; Με ποιους τρόπους συμβάλλουν τόσο στην αυξανόμενη διαφοροποίηση όσο και στο αντίθετο της, την ομογενοποίηση, οι νέες ευρωπαϊκές πολιτικές και οι μετασχηματισμοί που επιφέρουν στον αγροτικό χώρο; Οι συγγραφείς του τόμου μιλούν από ανθρωπολογική σκοπιά για τις περιπέτειες της ετερότητας στη σημερινή Ελλάδα. Μέσα από το θολό τοπίο που περιγράφουν, αναδεικνύεται το πορτρέτο μιας σύγχρονης ευρωπαϊκής κοινωνίας που διατρέχουν οι αντίρροπες δυνάμεις της κοινωνικής αδράνειας και της πολιτισμικής διαφοροποίησης.
Περίληψη
Η έκρηξη της πολιτισμικής διαφοράς σημάδεψε την είσοδο της Ελλάδας στον 21ο αιώνα. Η χώρα ήρθε αντιμέτωπη τόσο με την δική της απωθημένη και ιστορικά καταπιεσμένη ετερότητα όσο και με την ετερότητα των "άλλων", κυρίως των κοντινών της γειτόνων, που άρχισαν να εγκαθίστανται στο εσωτερικό της. Όπως ήταν επόμενο, μακροχρόνιες στάσεις τέθηκαν σε δοκιμασία, ενώ οι διαδικασίες παραγωγής και διαχείρισης της πολιτισμικής διαφοράς ήρθαν στην πρώτη γραμμή του δημόσιου ενδιαφέροντος. Οι εξελίξεις αυτές προσεγγίζονται εδώ μέσα από επιμέρους ερωτήματα: Τι σημαίνει να είναι κανείς Πομάκος, Αλβανός μετανάστης ή "ομογενής" από την πρώην Σοβιετική Ένωση στην Ελλάδα σήμερα; Ποιες είναι οι σχέσεις ανάμεσα σε μέλη της πλειοψηφικής κοινωνίας, όπως οι μεσοαστές εργοδότριες ή οι εθελοντές, και στους ξένους με τους οποίους έρχονται σε συστηματική επαφή, όπως οι Φιλιππινέζες οικιακές βοηθοί ή οι πρόσφυγες από τη Μέση Ανατολή; Πώς αντιμετωπίζουν τις νέες εκπαιδευτικές δυνατότητες οι μουσουλμάνοι της Θράκης; Τι περιθώρια κινήσεων έχουν μειονοτικές κατηγορίες που διεκδικούν το μέχρι χθες αδιανόητο, όπως είναι η μητρότητα για τις γυναίκες με ομοερωτικές επιλογές; Με ποιους τρόπους συμβάλλουν τόσο στην αυξανόμενη διαφοροποίηση όσο και στο αντίθετο της, την ομογενοποίηση, οι νέες ευρωπαϊκές πολιτικές και οι μετασχηματισμοί που επιφέρουν στον αγροτικό χώρο; Οι συγγραφείς του τόμου μιλούν από ανθρωπολογική σκοπιά για τις περιπέτειες της ετερότητας στη σημερινή Ελλάδα. Μέσα από το θολό τοπίο που περιγράφουν, αναδεικνύεται το πορτρέτο μιας σύγχρονης ευρωπαϊκής κοινωνίας που διατρέχουν οι αντίρροπες δυνάμεις της κοινωνικής αδράνειας και της πολιτισμικής διαφοροποίησης.
Η Ευτυχία Βουτυρά σπούδασε Φιλοσοφία στο Πανεπιστήμιο του Σικάγο και στο Πανεπιστήμιο Harvard. απ' όπου πήρε διδακτορικό δίπλωμα, και στη συνέχεια έκανε μεταπτυχιακές σπουδές στην Κοινωνική Ανθρωπολογία στο Πανεπιστήμιο του Καίμπριτζ, απ' όπου πήρε ένα δεύτερο διδακτορικό τίτλο. Διδάσκει Κοινωνική Ανθρωπολογία στο Τμήμα Βαλκανικών, Σλαβικών και Ανατολικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Μακεδονίας.
Αγγελόπουλος, Γιώργος Β., κοινωνικός επιστήμονας
Συγγραφέας
Ο Γιώργος Αγγελόπουλος σπούδασε κοινωνιολογία στο Πάντειο Πανεπιστήμιο και κοινωνική ανθρωπολογία στο Πανεπιστήμιο του Καίμπριτζ, απ' όπου πήρε το διδακτορικό του το 1994. Διδάσκει στο Τμήμα Βαλκανικών, Σλαβικών και Ανατολικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Μακεδονίας. Τα ερευνητικά του ενδιαφέροντα εστιάζουν στον εθνικισμό, στις πολιτικές ταυτοτήτων, στη μετανάστευση και στις διασυνοριακές συνεργασίες στα Βαλκάνια. Ενδεικτικά έργα: "Ταυτότητες στη Μακεδονία" (συνεπιμέλεια με τους Β. Γούναρη και Ι. Μιχαηλίδη), Εκδόσεις Παπαζήση, 1997- "Life Among Anthropologists in Greek Macedonia", "Social Anthropology 11: 249-263", 2003.
Πανόπουλος, Παναγιώτης
Συγγραφέας
Ο Παναγιώτης Πανόπουλος γεννήθηκε στην Αθήνα το 1967. Σπούδασε Παιδαγωγικά στο Πανεπιστήμιο Αθηνών και Κοινωνική Ανθρωπολογία στο Πανεπιστήμιο Αιγαίου, απ' όπου πήρε το διδακτορικό του το 1998. Διδάσκει Ανθρωπολογία της Μουσικής στο Τμήμα Κοινωνικής Ανθρωπολογίας και Ιστορίας του Πανεπιστημίου Αιγαίου. Ασχολείται ερευνητικά με ζητήματα εθνογραφίας των μουσικών επιτελέσεων και ανθρωπολογίας του ήχου.
Τσιμπιρίδου, Φωτεινή
Συγγραφέας
Η Φωτεινή Τσιμπιρίδου γεννήθηκε στην Κομοτηνή. Είναι δρ. Εθνολογίας της Ecole des Hautes Etudes en Sciences Sociales (Παρίσι 1990) και επίκουρη καθηγήτρια οικονομικής και πολιτικής ανθρωπολογίας στο Τμήμα Βαλκανικών, Σλαβικών και Ανατολικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Μακεδονίας. Ασχολείται ερευνητικά κυρίως με μουσουλμάνους του βαλκανικού και μεσοανατολικού χώρου, εξετάζοντας διαδικασίες κατασκευής και πολιτικές συγκρότησης εθνοτικών, έμφυλων και άλλων πολιτισμικών ταυτοτήτων, καθώς και ζητήματα κουλτούρας του κράτους και κυβερνοοτροπίας. Έχει δημοσιεύσει πολλά άρθρα σε επιστημονικά περιοδικά και συλλογικούς τόμους.
Τοπάλη, Πηνελόπη
Συγγραφέας
Η Πηνελόπη Τοπάλη σπούδασε μαθηματικά στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης και στη συνέχεια πραγματοποίησε μεταπτυχιακές σπουδές στην κοινωνική ανθρωπολογία στο City University of New York (M.A. in Applied Urban Anthropology) και στο Πανεπιστήμιο Αιγαίου (διδακτορικό δίπλωμα) όπου και διεξήγαγε ως κύρια ερευνήτρια μεταδιδακτορική έρευνα. Σήμερα διδάσκει ανθρωπολογία στο Τμήμα Κοινωνικής Ανθρωπολογίας και Ιστορίας του Πανεπιστημίου Αιγαίου. Τα ερευνητικά της ενδιαφέροντα περιλαμβάνουν την ανθρωπολογία της μετανάστευσης και ζητήματα εργασίας και οικιακού χώρου με επικέντρωση στην Ελλάδα και τις Φιλιππίνες. Έχει δημοσιεύσει άρθρα σε ελληνικά και ξενόγλωσσα περιοδικά και συλλογικούς τόμους.
Πλεξουσάκη, Έφη
Συγγραφέας
Η Έφη Πλεξουσάκη έκανε νομικές σπουδές στο Πανεπιστήμιο Αθηνών και στη συνέχεια μεταπτυχιακές σπουδές στην Κοινωνική Ανθρωπολογία στην Ecole des Hautes Etudes en Sciences Sociales, απ' όπου πήρε διδακτορικό της. Έχει διδάξει στα Πανεπιστήμια Κρήτης και Αθηνών και στο Πάντειο Πανεπιστήμιο. Από το 2000 διδάσκει στο Τμήμα Κοινωνικής Ανθρωπολογίας και Ιστορίας του Πανεπιστημίου Αιγαίου. Τα ερευνητικά της ενδιαφέροντα στρέφονται γύρω από ζητήματα ανθρωπολογίας της εκπαίδευσης, μειονοτήτων και εθνοτικών ομάδων με αναφορά στη γεωγραφική περιοχή της Μεσογείου.
Ενδεικτικά έργα: "Πολιτισμός και σχολείο" (στη σειρά "Κλειδιά και Αντικλείδια"), Πανεπιστήμιο Αθηνών, 2003· "Κραυγές και ψίθυροι: Συγκρούσεις και ταυτότητες στο λόγο μειονοτικών γυναικών στη Θράκη", στο Χ. Βλαχούτσικου και L. Hart (επιμ.), "Όταν οι γυναίκες έχουν διαφορές: Αντιπαραθέσεις και συγκρούσεις γυναικών στη σύγχρονη Ελλάδα", Εκδόσεις Μέδουσα -Σέλας, 2004.
Μπακαλάκη, Αλεξάνδρα
Συγγραφέας
Η Αλεξάνδρα Μπακαλάκη γεννήθηκε στη Θεσσαλονίκη το 1953. Σπούδασε Κοινωνιολογία και Κοινωνική Ανθρωπολογία στο Πανεπιστήμιο Buffalo στις Η.Π.Α. Έχει διδάξει ως Επίκουρη Καθηγήτρια στο Τμήμα Κοινωνικής. Ανθρωπολογίας του Πανεπιστημίου Αιγαίου και τώρα διδάσκει στο Τμήμα Αρχαιολογίας και Ιστορίας του Αριστοτέλειου Πανεπιστήμιου Θεσσαλονίκης. Ερευνητικά έχει ασχοληθει με ζητήματα που αφορούν το φύλο και το σώμα και πρόσφατα τη φιλανθρωπία. Ενδεικτικά έργα: "Ανθρωπολογία, γυναίκες και φύλο" (επιμ.) Εκδόσεις Αλεξάνδρεια, 1994· "Locked into Security, Keyed into Modernity: The Selection of Burglaries as source of risk in Greece", Ethnos 68: 209-229, 2003. Έχει επίσης δημοσιεύσει άρθρα σε ξένα και ελληνικά περιοδικά πάνω σε ζητήματα κοινωνικού φύλου και πολιτισμού.
Πετρίδου, Έλια
Συγγραφέας
Η Έλια Πετρίδου είναι Λέκτωρ στο Τμήμα Κοινωνικής Ανθρωπολογίας και Ιστορίας του Πανεπιστημίου του Αιγαίου. Σπούδασε Διοίκηση Επιχειρήσεων στο Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών. Στη συνέχεια, έκανε μεταπτυχιακές σπουδές στην Κοινωνική Ανθρωπολογία στο Πανεπιστήμιο Αιγαίου, το University of Edinburgh (MSc) και το University College London, στο οποίο εκπόνησε τη διδακτορική διατριβή της (2001). Ειδικεύτηκε στη μελέτη του υλικού πολιτισμού και, συγκεκριμένα, στις εμπορευματικές αλυσίδες (μάρκετινγκ, διακίνηση και κατανάλωση προϊόντων). Οι δημοσιεύσεις και τα ερευνητικά ενδιαφέροντα της αφορούν ζητήματα σχετικά με την τροφή και την ταυτότητα, τις εθνογραφικές μελέτες προώθησης, διακίνησης και κατανάλωσης προϊόντων. Το τελευταίο διάστημα ασχολείται επίσης με τη σύγχρονη μελέτη του ενδύματος στο πλαίσιο, κυρίως, του χορού.
Καντσά, Βενετία
Συγγραφέας
Η Βενετία Καντσά έχανε προπτυχιακές σπουδές στη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων και μεταπτυχιακές στο Τμήμα Κοινωνικής Ανθρωπολογίας του Πανεπιστημίου Αιγαίου. Ειδικεύτηκε στη φιλοσοφία στο Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων και ολοκλήρωσε το διδακτορικό της στην ανθρωπολογία στο London School of Economics and Political Science. Οι δημοσιεύσεις της αναφέρονται σε λεσβιακούς χώρους, την "ορατότητα" της ομοφυλόφιλης επιθυμίας, τη λεσβιακή μητρότητα, την έννοια του χρόνου στα πλαίσια της υποβοηθούμενης αναπαραγωγής καθώς και θεωρητικές προσεγγίσεις της συγγένειας, του φύλου και της σεξουαλικότητας. Διδάσκει κοινωνική ανθρωπολογία στο Πανεπιστήμιο του Αιγαίου.
Αθανασοπούλου, Αγγελική
Συγγραφέας
Η Αγγελική Αθανασοπούλου είναι απόφοιτος του Παιδαγωγικού Τμήματος Δημοτικής Εκπαίδευσης του Πανεπιστημίου Αθηνών. Έχει κάνει μεταπτυχιακές σπουδές στο Τμήμα Κοινωνικής Ανθρωπολογίας και Ιστορίας του Πανεπιστημίου Αιγαίου (διδακτορικό δίπλωμα) όπου και συμμετείχε ως ερευνήτρια σε πρόγραμμα μεταδιδακτορικής έρευνας. Από το 2006 είναι αποσπασμένη ως ερευνήτρια στο Κέντρο Ερεύνης της Ελληνικής Κοινωνίας της Ακαδημίας Αθηνών. Άρθρα της έχουν δημοσιευτεί σε διεθνή περιοδικά, σε συλλογικούς τόμους, σε πρακτικά συνεδρίων και έχουν αναρτηθεί σε ελληνικές και διεθνείς ιστοσελίδες. Τα επιστημονικά και ερευνητικά της ενδιαφέροντα αφορούν τις εθνοτικές ομάδες, τη συγγένεια και τον οικιακό χώρο, την τροφή, τη μετανάστευση (δεύτερη γενιά μεταναστών, έμφυλες διαστάσεις της μετανάστευσης και έμμισθη οικιακή εργασία).
Ροζάκου, Κατερίνα
Συγγραφέας
Η Κατερίνα Ροζάκου σπούδασε Κοινωνική Ανθρωπολογία στο Πανεπιστήμιο Αιγαίου όπου ολοκλήρωσε τη διδακτορική της διατριβή. Έχει εργαστεί ως μεταδιδακτορική ερευνήτρια στο Πρόγραμμα Ελληνικών Σπουδών του Πανεπιστημίου του Πρίνστον και στο Πανεπιστήμιο της Κρήτης, και έχει συμμετάσχει σε διάφορα ερευνητικά προγράμματα γύρω από τη μετανάστευση. Από το 2012 συνεργάζεται με το Διεθνές Μεταπτυχιακό Θερινό Σχολείο "Πολιτισμοί, Μεταναστεύσεις, Σύνορα" που συνδιοργανώνουν τα Πανεπιστήμια Αιγαίου και Άμστερνταμ. Από το 2014 εργάζεται ως μεταδιδακτορική ερευνήτρια στο Πανεπιστήμιο του Άμστερνταμ όπου πραγματοποιεί έρευνα σχετικά με τις απελάσεις και τη γενικότερη διαχείριση της παράτυπης μετανάστευσης στην Ελλάδα. Τα τελευταία χρόνια διδάσκει στο Πανεπιστήμιο του Άμστερνταμ τα μαθήματα "Ανθρωπολογία της Μεσογείου" και "Ανθρωπολογικές Προσεγγίσεις της Ανθρωπιστικής Βοήθειας". Στα ερευνητικά της ενδιαφέροντα περιλαμβάνονται η πολιτική ανθρωπολογία, οι μη κυβερνητικές οργανώσεις, η ανθρωπιστική βοήθεια, το κράτος, η γραφειοκρατία και η μετανάστευση. Άρθρα της έχουν δημοσιευθεί σε επιστημονικά περιοδικά και σε συλλογικούς τόμους.
