ΤΟ ΠΛΑΤΥ ΠΟΤΑΜΙ

Μπεράτης, Γιάννης

Συγγραφέας

Γιάννης Μπεράτης (1904-1968). Ο Γιάννης Μπεράτης γεννήθηκε στην Αθήνα, γιος του ταγματάρχη του Μηχανικού και καθηγητή στη Σχολή Ευελπίδων Σπυρίδωνα Μπεράτη και της Ευγενίας το γένος Δέδε. Σε παιδική ηλικία έχασε τον πατέρα του και η μητέρα του παντρεύτηκε τον Χρήστο Θεοδωρακόπουλο. Τα σχολικά του χρόνια, που ο ίδιος περιγράφει ως πολύ δυσάρεστα, τα πέρασε στην Αθήνα. Το 1921 διορίστηκε υπάλληλος στην Εθνική τράπεζα στους Παξούς, στη συνέχεια στην Κέρκυρα (όπου συνδέθηκε με τον κύκλο των μαθητών του Κων/νου Θεοτόκη και έζησε το κλίμα της όψιμης επτανησιακής δημιουργίας) και τέλος στην Αθήνα, όπου εργάστηκε ως το 1930. Το 1924 παντρεύτηκε την πολύ μεγαλύτερή του σε ηλικία Ελένη Μελίτα, με την οποία απέκτησε ένα γιο τον Ανδρέα. Κατά τη διάρκεια της στρατιωτικής του θητείας (1924-1927) υπήρξε σύνδεσμος του Στρατιωτικού Ακόλουθου στην Πρεσβεία της Βουλγαρίας στη Σόφια. Μετά τη λήξη της θητείας του επέστρεψε στην Κέρκυρα, όπου έγραψε το χαμένο σήμερα έργο "Μπαρόκο" και ένα μυθιστόρημα, και τα δύο κατεστραμμένα από τον συγγραφέα. Το 1930 εξέδωσε τη "Διασπορά" και έφυγε για τη Βουλγαρία, τη Συρία, την Αραβία και την Αίγυπτο. Από το 1931 έζησε για δέκα χρόνια με τη Νίτσα Καράλη μέχρι το θάνατό της. Το Φλεβάρη του 1941 κατατάχτηκε εθελοντής στο αλβανικό μέτωπο, όπου υπηρέτησε ως εκφωνητής - προπαγανδιστής. Το 1943 μπήκε στο αντάρτικο του Ζέρβα στην Ήπειρο (τις εμπειρίες του κατέγραψε στο έργο του "Οδοιπορικό του ’43"). Δούλεψε στο Τμήμα Λογοκρισίας Θεάτρου και Κινηματογράφου του Υπουργείου Τύπου (1936-1944 -απολύθηκε μετά τη δημοσίευση του βιβλίου του "Οδοιπορικό του ’43"), στον εκδοτικό οίκο Γκοβόστη ως μεταφραστής (από το 1950 ως το 1954 -μιλούσε γαλλικά, ιταλικά και αγγλικά), στα λατομεία της Νάξου (για ένα μήνα το 1957) και στο περιοδικό "Ταχυδρόμος" (με μεσολάβηση του Σεφέρη από το 1958). Το 1959 παντρεύτηκε την κατά εικοσιπέντε χρόνια νεώτερή του Άννα Χάνδακα, σύντροφό του ως το τέλος της ζωής του. Πέθανε στη Γενική Κλινική Αθηνών ύστερα από πολύμηνη ταλαιπωρία ·η ασθενική κράση του είχε επιβαρυνθεί σημαντικά από το 1962 (χρόνια λοίμωξη του κεντρικού νευρικού συστήματος και δη του νωτιαίου μυελού). Τιμήθηκε με το Β΄ κρατικό Βραβείο Μυθιστορήματος (1962 για το έργο του "Στρόβιλος") και το Α΄ Κρατικό Βραβείο Μυθιστορήματος (1966 για το "Πλατύ ποτάμι"). Τυπικά ο Γιάννης Μπεράτης τοποθετείται στο χώρο της γενιάς του τριάντα, ωστόσο απείχε από τους ιδεολογικούς προσανατολισμούς της ομάδας αυτής και αποτέλεσε μια μοναχική περίπτωση στο χώρο των γραμμάτων, που στράφηκε στην προσωπική αναζήτηση και την υπαρξιστική αγωνία. Επιρροές δέχτηκε από τους Χάμσουν, Καβάφη, Ντοστογιέφσκι, Μπωντλαίρ, Πόε. Λόγω του εξαιρετικά ευαίσθητου ψυχισμού του συχνά τα βιώματά του κυριαρχούν στο γραπτό λόγο του, γεγονός που ωστόσο προσδίδει μια ιδιαίτερη ενάργεια στα έργα του, από τα οποία σημειώνουμε επίσης τον "Αυτοτιμωρούμενο", αυτοβιογραφικό κείμενο με τη μορφή βιογραφίας του Μπωντλαίρ και το "Πλατύ ποτάμι", το οποίο η κριτική αντιμετώπισε ως το αριστούργημά του. Για περισσότερα βιογραφικά στοιχεία του Γιάννη Μπεράτη βλ. Μανώλης Γιαλουράκης, "Μπεράτης Γιάννης", στη "Μεγάλη Εγκυκλοπαίδεια της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας", τ. 10, Αθήνα, Χάρη Πάτση, χ.χ., Κατερίνα Κωστίου, "Μπεράτης Γιάννης", στο "Παγκόσμιο Βιογραφικό Λεξικό", τ. 6, Αθήνα, Εκδοτική Αθηνών, 1987, Γ. Φαρίνου-Μαλαματάρη, "Γιάννης Μπεράτης: σύντομα βιο-γραφικά", περιοδικό "Η λέξη" τ. 74, 5-6/1988, σ. 364-371, Γ. Φαρίνου - Μαλαματάρη, "Γιάννης Μπεράτης: σχεδίασμα βιο-εργογραφίας", περιοδικό "Πόρφυρας" τ. 67-68 (Κέρκυρα), 11/1993 - 3/1994, σ. 23-34, Γιώργος Αράγης "Γιάννης Μπεράτης", στο "Η μεσοπολεμική πεζογραφία· από τον πρώτο ως τον δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο", ΣΤ΄, σ. 8-95, Αθήνα, Σοκόλης, 1993. (Πηγή: Αρχείο Ελλήνων Λογοτεχνών, Ε.ΚΕ.ΒΙ.).