Ο εξωαστικός κόσμος που κωδικοποιούμε στις λέξεις "ύπαιθρος", "εξοχή" ή απλώς "φύση" είναι για τον σημερινό κάτοικο της ελληνικής πόλης μια χαμένη πατρίδα. Ίσως να μην είναι υπερβολή να πούμε ότι και σε αυτήν την περίπτωση την απώλεια ακολούθησε μια Μεγάλη Ιδέα ανακατάληψης του χαμένου εδάφους. Η ύπαιθρος εμφανίζεται πλέον στον ψυχικό μας ορίζοντα ως μια επικράτεια υπό αέναη διεκδίκηση.
Ως έκφραση της συνθήκης αυτής μπορεί να θεωρηθεί η ευρωστία της σύγχρονης παραθεριστικής ουτοπίας, η παροξυσμική έξοδος από τις πόλεις σε τριήμερα αργιών και η ακαταμάχητη έλξη του "εξοχικού".
Αυτή ή ανοικονόμητη κατακτητική ορμή που εκλύεται στην περιφέρεια των πόλεων, στην ενδοχώρα, σε νησιά και σε βουνά κατά τις τελευταίες δεκαετίες δεν είναι απλώς αποτέλεσμα δημογραφικών και οικονομικών ανακατατάξεων. Συνδέεται άμεσα με τις ιδιομορφίες που παρουσίασε η μετάβαση της χώρας μας στη νεωτερική τάξη πραγμάτων και με τις εκκρεμότητες που άφησαν στη συλλογική μας συναισθηματική ωρίμαση και ταυτότητα οι τραυματικές συγκυρίες του 20ού αιώνα.
Η εξέταση των κοινωνικών νοηματοδοτήσεων της φύσης, η αποκωδικοποίηση των προσλήψεων και πρακτικών που οδηγούν στην εξουθενωτική αλλοίωση του ελληνικού τοπίου, η εξιχνίαση τελικά του ενδόμυχου χαρακτήρα της διεκδίκησης της υπαίθρου είναι τα θέματα αυτού του βιβλίου.
Τα κείμενα που παρουσιάζονται, προέρχονται από το συνέδριο "Η διεκδίκηση της υπαίθρου - Νοηματοδότηση και κατοίκηση της φύσης στη σύγχρονη Ελλάδα" που οργάνωσε το Τμήμα Αρχιτεκτόνων Μηχανικών του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας το 2008.
Περίληψη
Ο εξωαστικός κόσμος που κωδικοποιούμε στις λέξεις "ύπαιθρος", "εξοχή" ή απλώς "φύση" είναι για τον σημερινό κάτοικο της ελληνικής πόλης μια χαμένη πατρίδα. Ίσως να μην είναι υπερβολή να πούμε ότι και σε αυτήν την περίπτωση την απώλεια ακολούθησε μια Μεγάλη Ιδέα ανακατάληψης του χαμένου εδάφους. Η ύπαιθρος εμφανίζεται πλέον στον ψυχικό μας ορίζοντα ως μια επικράτεια υπό αέναη διεκδίκηση.
Ως έκφραση της συνθήκης αυτής μπορεί να θεωρηθεί η ευρωστία της σύγχρονης παραθεριστικής ουτοπίας, η παροξυσμική έξοδος από τις πόλεις σε τριήμερα αργιών και η ακαταμάχητη έλξη του "εξοχικού".
Αυτή ή ανοικονόμητη κατακτητική ορμή που εκλύεται στην περιφέρεια των πόλεων, στην ενδοχώρα, σε νησιά και σε βουνά κατά τις τελευταίες δεκαετίες δεν είναι απλώς αποτέλεσμα δημογραφικών και οικονομικών ανακατατάξεων. Συνδέεται άμεσα με τις ιδιομορφίες που παρουσίασε η μετάβαση της χώρας μας στη νεωτερική τάξη πραγμάτων και με τις εκκρεμότητες που άφησαν στη συλλογική μας συναισθηματική ωρίμαση και ταυτότητα οι τραυματικές συγκυρίες του 20ού αιώνα.
Η εξέταση των κοινωνικών νοηματοδοτήσεων της φύσης, η αποκωδικοποίηση των προσλήψεων και πρακτικών που οδηγούν στην εξουθενωτική αλλοίωση του ελληνικού τοπίου, η εξιχνίαση τελικά του ενδόμυχου χαρακτήρα της διεκδίκησης της υπαίθρου είναι τα θέματα αυτού του βιβλίου.
Τα κείμενα που παρουσιάζονται, προέρχονται από το συνέδριο "Η διεκδίκηση της υπαίθρου - Νοηματοδότηση και κατοίκηση της φύσης στη σύγχρονη Ελλάδα" που οργάνωσε το Τμήμα Αρχιτεκτόνων Μηχανικών του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας το 2008.
Η Αιμιλία Αθανασίου είναι αρχιτέκτων μηχανικός, υποψήφια διδάκτωρ ΕΜΠ, υπότροφος ΙΚΓ.
Τουλούμη, Όλγα
Συγγραφέας
Η Όλγα Τουλούμη είναι αρχιτέκτων μηχανικός, υποψήφια διδάκτωρ στο Harvard University.
Δασκαλάκης, Κωνστάντιος
Συγγραφέας
Ο Κωνστάντιος Δασκαλάκης γεννήθηκε στην Αθήνα το 1971. Σπούδασε αρχιτεκτονική στο ΕΜΠ και φιλοσοφία στο ULB (Βρυξέλλες). Δραστηριοποιείται και στους δύο τομείς, ενώ διδάσκει σύνθεση και θεωρία στο Τμήμα Αρχιτεκτόνων του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας.
Κοτιώνης, Ζήσης
Συγγραφέας
Ο Ζήσης Κοτιώνης είναι διδάκτωρ αρχιτέκτων (ΕΜΠ), αναπληρωτής καθηγητής στο Τμήμα Αρχιτεκτόνων του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας. Είναι συγγραφέας πέντε βιβλίων θεωρίας και ερμηνείας της αρχιτεκτονικής. Διατηρεί γραφείο αρχιτεκτονικών μελετών στην Αθήνα και τον Βόλο. Μελέτες και έργα του έχουν δημοσιευτεί στην Ελλάδα και το εξωτερικό. Στις αρχιτεκτονικές του πρακτικές περιλαμβάνονται δράσεις μέσα στην πόλη, εγκαταστάσεις και performances. Αρθρογραφεί σε εφημερίδες και περιοδικά. Το 2010, μαζί με την Φ. Γιαννίση, ήταν Εθνικός Επίτροπος στην 12η Μπιενάλε Αρχιτεκτονικής της Βενετίας, με το πρότζεκτ "Κιβωτός".
Καναρέλης, Θεοκλής
Συγγραφέας
Ο Θεοκλής Καναρέλης είναι αρχιτέκτων. Ζει και εργάζεται στην Αθήνα. Είναι επίκουρος καθηγητής στο τμήμα αρχιτεκτόνων του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας.
Βαμβακάς, Βασίλης
Συγγραφέας
Ο Βασίλης Βαμβακάς είναι επίκουρος καθηγητής Κοινωνιολογίας της Επικοινωνίας στο Τμήμα Δημοσιογραφίας και Μ.Μ.Ε. του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, στο οποίο διδάσκει από το 2012. Γεννήθηκε το 1971 στην Αθήνα. Σπούδασε Πολιτικές Επιστήμες στην Αθήνα (ΕΚΠΑ), έκανε μεταπτυχιακές σπουδές στην Κοινωνιολογία στο Πανεπιστήμιο του Λονδίνου (Goldsmiths College). Έλαβε το διδακτορικό του δίπλωμα από το Τμήμα Επικοινωνίας και Μ.Μ.Ε. του Πανεπιστημίου Αθηνών το 2000. Από το 2002 μέχρι το 2007 δίδαξε στο Τμήμα Πολιτικών Επιστημών του ΑΠΘ και στο Τμήμα Επικοινωνίας και Μ.Μ.Ε. στο ΕΚΠΑ. Το 2006 κυκλοφόρησε το βιβλίο του "Εκλογές και επικοινωνία στη Μεταπολίτευση. Πολιτικότητα και θέαμα", από τις εκδόσεις Σαββάλα. Το 2010 συνεπιμελήθηκε (με Παναγή Παναγιωτόπουλο) τον συλλογικό τόμο Η Ελλάδα στη δεκαετία του ’80. Κοινωνικό, πολιτικό, πολιτισμικό λεξικό, εκδόσεις "Το Πέρασμα", που κυκλοφόρησε σε νέα έκδοση το 2014 από το "Επίκεντρο". Οι δημοσιεύσεις του αφορούν ζητήματα κοινωνιολογίας της δημοφιλούς κουλτούρας, της ιδεολογίας και της πολιτικής επικοινωνίας.
Τριανταφυλλίδης, Γιώργος
Συγγραφέας
Ο Γιώργος Τριανταφυλλίδης είναι αρχιτέκτων μηχανικός, επίκουρος καθηγητής στο Τμήμα Αρχιτεκτόνων Μηχανικών του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας.
Παναγούλη, Ελένη
Συγγραφέας
Η Ελένη Παναγούλη είναι αρχιτέκτων μηχανικός, υποψήφια διδάκτωρ της Ecole des Hautes Etudes, Παρίσι.
Κωνσταντάς, Ορέστης
Συγγραφέας
Ο Ορέστης Κωνσταντάς σπούδασε αρχιτεκτονική στη Θεσσαλονίκη και τη Βαρκελώνη (ΑΠΘ, Dipl. Arch. 2003), Cultural Studies & κριτική στο Λονδίνο (Birkbeck College, MA 2004) και κοινωνιολογία & πολιτική επιστήμη στην Αθήνα (ΕΚΠΑ, 2009).
Καραλέτσου - Πασιά, Κλεοπάτρα
Συγγραφέας
Η Κλεοπάτρα Καραλέτσου Πασιά είναι αρχιτέκτων μηχανικός, αναπληρώτρια καθηγήτρια Τμήματος Αρχιτεκτόνων ΑΠΘ.
Χατζηκωνσταντίνου, Ευαγγελία
Συγγραφέας
Η Ευαγγελία Χατζηκωνσταντίνου είναι αρχιτέκτων μηχανικός, υποψήφια διδάκτωρ στο ΕΜΠ.
Μανωλίδης, Κώστας
Συγγραφέας
Ο Κώστας Μανωλίδης (Βέροια, 1965) αποφοίτησε από το Τμήμα Αρχιτεκτόνων του Α.Π.Θ. το 1989, έκανε μεταπτυχιακές σπουδές στον αρχιτεκτονικό σχεδιασμό και είναι λέκτορας αρχιτεκτονικής σύνθεσης στο Τμήμα Αρχιτεκτόνων Μηχανικών του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας. Από το 1993 ασχολείται με μελέτες κτιριακών έργων και δημόσιων χώρων. Έχει συμμετάσχει στη σύνταξη του περιοδικού "Η αρχιτεκτονική ως τέχνη".
Χατζησάββα, Δήμητρα
Συγγραφέας
Η Δήμητρα Χατζησάββα αποφοίτησε από την αρχιτεκτονική σχολή του ΑΠΘ το 1990. Μεταπτυχιακές σπουδές και επάρκεια ερευνητή στην αρχιτεκτονική σχολή ETSAB Βαρκελώνης με υποτροφία του Υπ. Παιδείας και Υπ. Εξωτερικών. Διδάσκει (ΠΔ 407/80) στα Τμήματα Αρχιτεκτόνων Μηχανικών του ΑΠΘ και του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας.
Σταθάτος, Γιάννης
Συγγραφέας
Ο Γιάννης Σταθάτος είναι φωτογράφος, συγγραφέας και μελετητής της φωτογραφίας. Έχει οργανώσει εκθέσεις για λογαριασμό του Υπουργείου Πολιτισμού, του Μακεδονικού Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης, του Arts Council of England και άλλων ελληνικών και ξένων οργανισμών. Στις δημοσιεύσεις του περιλαμβάνονται το λεύκωμα των φωτογραφιών της Μαρίας Χρουσάκη (Εθνική Πινακοθήκη, 2000) και η μελέτη "Η δικαίωση του Τλον: φωτογραφία και φανταστικό" (Μουσείο Φωτογραφίας Θεσσαλονίκης, 2001).
Λουλούδης, Λεωνίδας
Συγγραφέας
Ο Λεωνίδας Λουλούδης σπούδασε στην Ανωτάτη Γεωπονική Σχολή Αθηνών και στο Πανεπιστήμιο του Ρέντινγκ (Αγγλία). Καθηγητής της Πολιτικής Προστασίας Περιβάλλοντος του Αγροτικού Χώρου στο Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Αθηνών. Διετέλεσε Αντιπρύτανης Οικονομικών (2003-2010), ενώ είχε συμμετάσχει στη συντακτική επιτροπή των περιοδικών "Ο Πολίτης" και "Νέα Οικολογία". Συνέβαλε στην ελληνική βιβλιογραφία με την "Πολιτοικολογία" (1986) και, σε συνεργασία, με τα: "Φύση, κοινωνία, επιστήμη στην εποχή των τρελών αγελάδων. Διακινδύνευση και αβεβαιότητα" (1999), "Η ελληνική αγροτική κοινωνία στο τέλος του 20ού αιώνα" (2006), "Αγροτικότητα, κοινωνία και χώρος" (2008), "Γεωργία και Αγροτική Πολιτική" (2009).
Σκουτέλης, Νίκος, Αρχιτέκτων Μηχανικός
Συγγραφέας
Ο Νίκος Σκουτέλης είναι αρχιτέκτων μηχανικός, επίκουρος καθηγητής του Πολυτεχνείου Κρήτης.
Κουτούπης, Γιώργος
Συγγραφέας
Ο Γιώργος Κουτούπης είναι Δρ αρχιτέκτων μηχανικός, επίκουρος καθηγητής ΤΠΔΕ, ΤΕΙ Σερρών.
Ζαβράκα, Δέσποινα
Συγγραφέας
Η Δέσποινα Ζαβράκα γεννήθηκε στη Λάρισα το 1977. Σπούδασε αρχιτεκτονική στο Kingston University και στο Portsmouth της Μεγάλης Βρετανίας. Μεταπτυχιακές σπουδές στο Glasgow School of Art της Σκοτίας. Ζει και εργάζεται στη Θεσσαλονίκη. Η δουλειά της περιλαμβάνει γλυπτά από ευτελή υλικά, συνθέσεις με μικτές τεχνικές, ψηφιακές συνθέσεις και video. Έργα της βρίσκονται σε ιδιωτικές συλλογές. Είναι μέλος του Συλλόγου Καλλιτεχνών Εικαστικών Τεχνών Βορείου Ελλάδας (ΣΚΕΤΒΕ).
Καναρέλης, Θεοκλής
Συγγραφέας
Ο Θεοκλής Καναρέλης είναι αρχιτέκτων. Ζει και εργάζεται στην Αθήνα. Είναι επίκουρος καθηγητής στο τμήμα αρχιτεκτόνων του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας.
Κοβάνη, Ελένη Θ.
Συγγραφέας
Η Ελένη Κοβάνη (1947-2013), αγροτική κοινωνιολόγος, γεννήθηκε στα Χώστια Βοιωτίας το 1947. Διετέλεσε διευθύντρια Ερευνών του Εθνικού Κέντρου Κοινωνικών Ερευνών. Οι έρευνές της αφορούσαν, κυρίως, σε θέματα πολιτιστικής οικολογίας. Μεταξύ των εργασιών της τα βιβλία: "Οι εμπειρικές έρευνες στην αγροτική Ελλάδα". Αθήνα: ΕΚΚΕ 1986· "Αν γερανού φωνήν επακούσης, Νέοι και κοινότητα", (συν. Ε. Βενιζέλου). Αθήνα: ΕΚΚΕ 1995· "Θίσβη: Η γοητεία του μυστηρίου. Μία πόλη... μία Ιστορία", Αθήνα: Ρathisbean Society, 2000· "Λιμνών αποξηράνσεις. Μελέτη αειφορίας και πολιτιστικής ιστορίας" (με τη συνεργασία της Κ. Αβδελίδη: Αναπαραστάσεις του χώρου και των χρήσεων του). Αθήνα: ΕΚΚΕ 2002.
Στις 9 Αυγούστου 2013, έχασε την πολύμηνη μάχη για τη ζωή.
Βλάχος, Γιώργος, γεωπόνος
Συγγραφέας
Ο Γιώργος Βλάχος είναι γεωπόνος, ερευνητής στο Εργαστήριο Γεωργικών Εφαρμογών Γεωργικών Συστημάτων Αγροτικής Κοινωνιολογίας του Γεωπονικού Πανεπιστημίου Αθηνών.
Παπαζαχαρίου, Ζάχος Ε.
Συγγραφέας
Ο Ζάχος Ε. Παπαζαχαρίου (υπογράφει και ως Εμμανουήλ Ζάχος) είναι κοινωνικός ανθρωπολόγος, Δρ Συγκριτικής Φιλολογίας, συγγραφέας και στιχουργός.
Παπαδόπουλος, Λόης
Συγγραφέας
Ο Λόης Παπαδόπουλος είναι αρχιτέκτων μηχανικός, καθηγητής στο Τμήμα Αρχιτεκτόνων Μηχανικών του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας.
Τερζάκης, Φώτης
Συγγραφέας
Ο Φώτης Τερζάκης γεννήθηκε το 1959 στην Πάτρα. Ίδρυσε και διηύθυνε τις εκδόσεις "Praxis" (1982-1990), ενώ υπήρξε τακτικός συνεργάτης των εκδόσεων "Πρίσμα" (1990-94). Από το 1998 σχεδιάζει και επιμελείται τη σειρά "Ιστάρ. Ανθρωπολογία της σεξουαλικότητας" στις εκδόσεις "Οξύ". Έχει εργαστεί ερευνητικά, στο πλαίσιο σεμιναρίων, σε ποικίλους τομείς των ανθρωπιστικών επιστημών. Από το 1992 συνδιοργανώνει ένα Ανεξάρτητο Θρησκειολογικό Σεμινάριο, που το 1997 οδήγησε στη δημιουργία της Εταιρείας Θρησκειολογικών Ερευνών (της οποίας υπήρξε ιδρυτικό μέλος και πρώτος γραμματέας), ενώ ήταν από τους βασικούς συντάκτες του "Θρησκειολογικού Λεξικού" των εκδόσεων "Ελληνικά Γράμματα". Έχει δημοσιεύσει πολλά δοκίμια και κριτικές στον περιοδικό Τύπο, συνεργάζεται δε ως βιβλιοκριτικός με τις εφημερίδες "Ελευθεροτυπία" και "Καθημερινή". Έχει επίσης παρουσιάσει μεγάλο αριθμό μεταφράσεων σε συναφή πεδία. Έργα του είναι: "Τα αίματα της γλώσσας". "Έξι ποιήματα" (Όστρακα, Πάτρα 1988)· "Φύση και κοινωνία: γενεαλογία ενός τύπου συνείδησης και μιας σχέσης κυριαρχίας" (Έρασμος, 1990)· "Σημειώσεις για μιαν ανθρωπολογία της μουσικής" (Πρίσμα, 1990)· "Φιλελευθερισμός και τρομοκρατία. Πολιτικά κείμενα" (Πρίσμα, 1991)· "Οι αντίποδες του '60: πίσω από τη διφορούμενη έννοια του μεταμοντερνισμού και μέσα από τα νέα κοινωνικά κινήματα" (Πρίσμα, 1992)· "Το φάντασμα μιας δεκαετίας: κουλτούρα και εναλλακτικός πολιτισμός στη δεκαετία του 1960" (συλλ. τόμος, επιμ. με τη Σώτη Τριανταφύλλου, Δελφίνι, 1994)· "Φιλοσοφικός ρεφορμισμός. Προβλήματα διαλεκτικής και ολότητας στη φιλοσοφία και την πολιτική θεωρία του Jurgen Habermas" (Έρασμος, 1996)· "Η διαλεκτική επαναπροσδιορισμένη. Συμβολή στη διερεύνηση των φιλοσοφικών και ανθρωπολογικών θεμελίων μιας έννοιας" (Φιλίστωρ, 1996)· "Μελέτες για το ιερό" (Ελληνικά Γράμματα, 1997)· "Ανορθολογισμός, φονταμενταλισμός και θρησκευτική αναβίωση: τα χρώματα της σκακιέρας" (Ελληνικά Γράμματα, 1998)· "Τα ονόματα του Διονύσου. Προαναγγελίες μιας διαρκώς ματαιούμενης έλευσης" (Οξύ, 2000).
Σχίζας, Γιάννης
Συγγραφέας
Ο Γιάννης Σχίζας γεννήθηκε το 1946 στην Αθήνα. Σπούδασε νομικά, πολιτικές και οικονομικές επιστήμες και αγγλική φιλολογία. Εργάστηκε σε ξενοδοχεία, καταστήματα, εταιρείες κλπ. μέχρι να καταλήξει στο έργο του ελεγκτή εναέριας κυκλοφορίας (1980). Συμμετείχε σε επιτροπές και οργανώσεις του αντιπυρηνικού και οικολογικού κινήματος από το 1977, διετέλεσε στέλεχος των "Οικολόγων-Εναλλακτικών", μέλος αυτοδιοικητικών κινήσεων και συντελεστής εκδοτικών εγχειρημάτων ("Περιβάλλον και Ρύπανση", "Οικολογία και Περιβάλλον", "Νέα Οικολογία", "Οικολογική Εφημερίδα"). Κείμενά του δημοσιεύτηκαν σε δεκάδες εφημερίδες και περιοδικά. Δημοσίευσε τα βιβλία "Πόλη, Φύση και Κοινωνία" (1990), "Υμηττός" (1991), "Αττική" (1996), "Ο άλλος τουρισμός" (1998), "Τα βουνά του κόσμου" (2003) και συμμετείχε με κείμενά του σε αρκετούς συλλογικούς τόμους. Είναι συνεργάτης του δικτυακού τύπου www.greekarchitects.gr ενώ διιευθύνει το περιοδικό "Οικοτοπία" από το 1997.
Μασούρας, Κωστής
Συγγραφέας
Ο Κωστής Μασούρας είναι αρχιτέκτων μηχανικός, υποψήφιος διδάκτωρ ΕΜΠ.
Τσάρτας, Πάρις
Συγγραφέας
Ο Πάρις Τσάρτας είναι πρύτανης του Πανεπιστημίου Αιγαίου και καθηγητής τουριστικής ανάπτυξης στο Tμήμα Διοίκησης Επιχειρήσεων του Πανεπιστημίου Αιγαίου. Έχει δημοσιεύσει βιβλία, άρθρα και έρευνες σχετικές με τον τουρισμό στην Ελλάδα και το εξωτερικό. Τα ερευνητικά του ενδιαφέροντα επικεντρώνονται στην ανάπτυξη του τουρισμού, στις ειδικές και εναλλακτικές μορφές τουρισμού, στα χαρακτηριστικά της τουριστικής απασχόλησης, στην κοινωνιολογία του τουρισμού.
Σαμαρίνης, Πασχάλης
Συγγραφέας
Ο Πασχάλης Σαμαρίνης είναι αρχιτέκτων μηχανικός, υποψήφιος διδάκτωρ στο ΕΜΠ.
Γεμενετζή, Γεωργία
Συγγραφέας
Η Γεωργία Γεμενετζή είναι αρχιτέκτων μηχανικός, υποψήφια διδάκτωρ ΑΠΘ.
Σακελλαρίδου, Αρετή
Συγγραφέας
Η Αρετή Σακελλαρίδου είναι αρχιτέκτων μηχανικός, υποψήφια διδάκτωρ στο RWTH Aachen University.
