Η έκδοση αυτή πραγματοποιήθηκε με την ευκαιρία της ομώνυμης έκθεσης, που διοργάνωσε το Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τραπέζης με τη συνεργασία της Εταιρείας Σπουδών Νεοελληνικού Πολιτισμού και Γενικής Παιδείας ( Ιδρυτής: Σχολή Μωραΐτη ) και με επιστημονικό σύμβουλο τον Αλέξη Δημαρά, στον εκθεσιακό χώρο του Μεγάρου Εϋνάρδου (13 Ιανουαρίου έως 14 Μαρτίου 2010). Η έκθεση και ο κατάλογος επικεντρώνονται σε σχολικά βιβλία (αλφαβητάρια, αναγνωστικά, Νεοελληνικά Αναγνώσματα) γραμμένα και εικονογραφημένα από γνωστούς λογοτέχνες και καλλιτέχνες. Παρουσιάζεται η συμβολή δέκα λογοτεχνών (Γ. Δροσίνης, Γ. Καζαντζάκη, Ζ. Παπαντωνίου, Α. Καρκαβίτσας, Ι. Πολέμης, Γ. Ξενόπουλος, Π. Νιρβάνας, Ε. Ουράνη, Σ. Μυριβήλης, Μυρτιώτισσα ) και δεκαπέντε καλλιτεχνών ( Ι. Πλατύς, Κ. Μαλέας, Π. Ρούμπος, Φ. Δημητριάδης, Φ. Κόντογλου, Α. Βώττης, Γ. Κεφαλληνός, Γ. Στέρης, Π. Βυζάντιος, Β. Γερμενής, Σ. Βασιλείου, Α. Αλεβίζος, Κ. Γραμματόπουλος, Λ. Μοντεσάντου, Α. Αστεριάδης).
Η επιλογή έγινε από τα σχολικά βιβλία της λεγόμενης «γενικής εκπαίδευσης» (πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας), που χρησιμοποιήθηκαν μέσα στα διοικητικά όρια του ελληνικού κράτους και η χρήση τους ήταν υποχρεωτική. Σε χωριστή ενότητα παρουσιάζονται τα βιβλία «του βουνού και της υπερορίας», που συντάχθηκαν και τυπώθηκαν στη διάρκεια του εμφυλίου και στη μετεμφυλιακή περίοδο για τις ανάγκες εκπαίδευσης των προσφυγόπουλων.
Τα σχολικά βιβλία αποτελούν σημαντικά γραπτά τεκμήρια της εποχής τους. Τα κείμενα και οι εικόνες τους παρέχουν ενδείξεις για τις παιδαγωγικές και ευρύτερες αντιλήψεις που επικρατούσαν κατά το χρόνο της σύνταξής τους. Εξάλλου, τα βιβλία αυτά γράφτηκαν και κυκλοφόρησαν σε περιόδους γλωσσικών αγώνων και εκπαιδευτικών μεταρρυθμίσεων. Οι συγγραφείς και οι καλλιτέχνες που συνέβαλαν στη σύνταξή τους ενεπλάκησαν με τη θέλησή τους σε μια περιπέτεια, που δεν μοιάζει πολύ με την κανονική λογοτεχνική ή καλλιτεχνική δημιουργία, η οποία κατά τεκμήριο γίνεται ελεύθερα και με καλλιτεχνική, αποκλειστικά, πρόθεση. Η συγγραφή σ
Περίληψη
Η έκδοση αυτή πραγματοποιήθηκε με την ευκαιρία της ομώνυμης έκθεσης, που διοργάνωσε το Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τραπέζης με τη συνεργασία της Εταιρείας Σπουδών Νεοελληνικού Πολιτισμού και Γενικής Παιδείας ( Ιδρυτής: Σχολή Μωραΐτη ) και με επιστημονικό σύμβουλο τον Αλέξη Δημαρά, στον εκθεσιακό χώρο του Μεγάρου Εϋνάρδου (13 Ιανουαρίου έως 14 Μαρτίου 2010). Η έκθεση και ο κατάλογος επικεντρώνονται σε σχολικά βιβλία (αλφαβητάρια, αναγνωστικά, Νεοελληνικά Αναγνώσματα) γραμμένα και εικονογραφημένα από γνωστούς λογοτέχνες και καλλιτέχνες. Παρουσιάζεται η συμβολή δέκα λογοτεχνών (Γ. Δροσίνης, Γ. Καζαντζάκη, Ζ. Παπαντωνίου, Α. Καρκαβίτσας, Ι. Πολέμης, Γ. Ξενόπουλος, Π. Νιρβάνας, Ε. Ουράνη, Σ. Μυριβήλης, Μυρτιώτισσα ) και δεκαπέντε καλλιτεχνών ( Ι. Πλατύς, Κ. Μαλέας, Π. Ρούμπος, Φ. Δημητριάδης, Φ. Κόντογλου, Α. Βώττης, Γ. Κεφαλληνός, Γ. Στέρης, Π. Βυζάντιος, Β. Γερμενής, Σ. Βασιλείου, Α. Αλεβίζος, Κ. Γραμματόπουλος, Λ. Μοντεσάντου, Α. Αστεριάδης).
Η επιλογή έγινε από τα σχολικά βιβλία της λεγόμενης «γενικής εκπαίδευσης» (πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας), που χρησιμοποιήθηκαν μέσα στα διοικητικά όρια του ελληνικού κράτους και η χρήση τους ήταν υποχρεωτική. Σε χωριστή ενότητα παρουσιάζονται τα βιβλία «του βουνού και της υπερορίας», που συντάχθηκαν και τυπώθηκαν στη διάρκεια του εμφυλίου και στη μετεμφυλιακή περίοδο για τις ανάγκες εκπαίδευσης των προσφυγόπουλων.
Τα σχολικά βιβλία αποτελούν σημαντικά γραπτά τεκμήρια της εποχής τους. Τα κείμενα και οι εικόνες τους παρέχουν ενδείξεις για τις παιδαγωγικές και ευρύτερες αντιλήψεις που επικρατούσαν κατά το χρόνο της σύνταξής τους. Εξάλλου, τα βιβλία αυτά γράφτηκαν και κυκλοφόρησαν σε περιόδους γλωσσικών αγώνων και εκπαιδευτικών μεταρρυθμίσεων. Οι συγγραφείς και οι καλλιτέχνες που συνέβαλαν στη σύνταξή τους ενεπλάκησαν με τη θέλησή τους σε μια περιπέτεια, που δεν μοιάζει πολύ με την κανονική λογοτεχνική ή καλλιτεχνική δημιουργία, η οποία κατά τεκμήριο γίνεται ελεύθερα και με καλλιτεχνική, αποκλειστικά, πρόθεση. Η συγγραφή σ
Η Βενετία Αποστολίδου γεννήθηκε το 1961 στη Θεσσαλονίκη. Σπούδασε Νεοελληνική Φιλολογία στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης και παρακολούθησε μεταπτυχιακές σπουδές στα Πανεπιστήμια της Βιέννης και του Μπέρμιγχαμ. Είναι επίκουρη καθηγήτρια στο Παιδαγωγικό Τμήμα Δημοτικής Εκπαίδευσης του Α.Π.Θ.
Πολυκανδριώτη, Ουρανία
Συγγραφέας
Η Ουρανία Πολυκανδριώτη είναι Φιλόλογος, κύρια ερευνήτρια (Β΄ βαθμίδα)
στο Ινστιτούτο Νεοελληνικών Ερευνών του Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών. Συμμετέχει στο πρόγραμμα του ΙΝΕ "Γραμματολογία, 15ος-19ος αι." (τομέας Ιστορία του Πολιτισμού, της Παιδείας και των Επιστημών), καθώς και σε διεθνή ερευνητικά δίκτυα και προγράμματα. Οι δημοσιεύσεις και τα ερευνητικά της ενδιαφέροντα εστιάζονται στη νεοελληνική και συγκριτική φιλολογία, και ειδικότερα στην ιστορία των λογοτεχνικών ειδών, σε ζητήματα ταυτότητας στη λογοτεχνία και σε ζητήματα προσωπικού λόγου (αυτοβιογραφία, απομνημονεύματα).
Αθανασιάδης, Χάρης
Συγγραφέας
ΟΟ Χάρης Αθανασιάδης είναι καθηγητής Δημόσιας Ιστορίας στο Τμήμα Πολιτικής Επιστήμης και Ιστορίας του Παντείου Πανεπιστημίου. Εργάστηκε επίσης στο Τμήμα Φιλοσοφίας του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων (2005-2021) και στο Τμήμα Κοινωνιολογίας του Πανεπιστημίου Κρήτης (2002-2004), ενώ συνεργάστηκε με το Πανεπιστήμιο του Μπρίστολ (2001) και το Πανεπιστήμιο της Κύπρου (2009, 2012). Παράλληλα, διευθύνει το μεταπτυχιακό πρόγραμμα «Δημόσια Ιστορία» του Ελληνικού Ανοικτού Πανεπιστημίου (2017 και εξής) και μετέχει στο Επιστημονικό Συμβούλιο του ΚΑΝΕΠ-ΓΣΕΕ (2012 και εξής). Οι δημοσιεύσεις, το ερευνητικό έργο και η δημόσια παρουσία του επικεντρώνονται στη Δημόσια Ιστορία, την Ιστορία της Εκπαίδευσης και την Ιστορία του Εργατικού Κινήματος.
Οράτη, Ειρήνη
Συγγραφέας
Η Ειρήνη Οράτη γεννήθηκε στην Αθήνα το 1956. Σπούδασε στο Τμήμα Αρχαιολογίας και Ιστορίας της Τέχνης του Α.Π.Θ. και ειδικεύτηκε στην ευρωπαϊκή χαρακτική στη Staatliche Graphische Sammlung του Μονάχου. Από το 1980 έως το 1994 εργάστηκε στην Εθνική Πινακοθήκη-Μουσείο Αλεξάνδρου Σούτζου, ως επιμελήτρια του Τμήματος Χαρακτικών και Σχεδίων και ως υπεύθυνη της βιβλιοθήκης. Το 1994 εργάστηκε στον οίκο δημοπρασιών Chistie's Hellas και το 1995 έγινε επιμελήτρια της Συλλογής Χαρακτικών και Σχεδίων της Ιονικής Τράπεζας. Από το 1999 είναι επιμελήτρια της Συλλογής Έργων Τέχνης της Alpha Bank.
Βαρελάς, Λάμπρος
Συγγραφέας
Ο Λάμπρος Βαρελάς (Βαθύρρευμα Τρικάλων 1968) σπούδασε νεοελληνική φιλολογία στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης. Στο ίδιο πανεπιστήμιο έκανε μεταπτυχιακές σπουδές και υποστήριξε τη διδακτορική του διατριβή με αντικείμενο τις λογοτεχνικές και πνευματικές κινήσεις στην ελληνική επαρχία κατά τη μεσοπολεμική περίοδο. Δίδαξε στην ιδιωτική Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση, διετέλεσε τακτικός ερευνητής στο Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας και από το 2010 είναι επίκουρος καθηγητής νεοελληνικής φιλολογίας στο ΑΠΘ, ενώ ανήκει και στο συνεργαζόμενο διδακτικό προσωπικό του Ελληνικού Ανοικτού Πανεπιστημίου. Τα ερευνητικά του ενδιαφέροντα αφορούν κυρίως τη λογοτεχνία του 19ου αιώνα, τη λογοτεχνία στην εκπαίδευση και τα περιοδικά λόγου και τέχνης.
Δημαράς, Αλέξης
Συγγραφέας
Ο Αλέξης Δημαράς γεννήθηκε στην Αθήνα το 1932. Γιος του Ιστορικού της Λογοτεχνίας, των Πολιτικών Ιδεών και της Εκπαίδευσης Κ.Θ. Δημαρά, επέλεξε από νωρίς ανάλογο δρόμο σπουδάζοντας στη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών και συνεχίζοντας με μεταπτυχιακές σπουδές στο Λονδίνο. Εργάστηκε στην ιδιωτική εκπαίδευση, υπηρέτησε ωστόσο την εκπαίδευση και από δημόσιες θέσεις, σημαντικότερες από τις οποίες είναι η θέση του προέδρου του Κέντρου Εκπαιδευτικής Έρευνας και του διευθυντή του Εθνικού Ινστιτούτου Εκπαιδευτικής Πολιτικής, στο οποίο συγχωνεύθηκαν το καταργηθέν Παιδαγωγικό Ινστιτούτο, το Κέντρο Εκπαιδευτικής Ερευνας, το Ινστιτούτο Παιδείας Ομογενών και Διαπολιτισμικής Εκπαίδευσης και ο Οργανισμός Επιμόρφωσης Εκπαιδευτικών. Για την προσφορά του ανακηρύχθηκε επίτιμος διδάκτωρ των Πανεπιστημίων Αθηνών και Πατρών. Έργα του είναι οι τόμοι "Νεοελληνική εκπαίδευση. Η μεταρρύθμιση που δεν έγινε" (Εστία), "Το εθνικό απολυτήριο" (Ερμής), "Σχολή Μωραΐτη 1936-2006: Ξεφυλλίζοντας 70 χρόνια παιδείας" - το τελευταίο εκδόθηκε από την Εταιρεία Σπουδών Νεοελληνικού Πολιτισμού και Γενικής Παιδείας της Σχολής Μωραΐτη της οποίας υπήρξε ιδρυτικό μέλος. Έγραψε άρθρα σε πολλούς συλλογικούς τόμους και περιοδικά ενώ το 2008 δημοσίευσε, μαζί με την Βάσω Βασιλού-Παπαγεωργίου το ιστορικό βιβλίο-λεύκωμα "Από το κοντύλι στον υπολογιστή" (Μεταίχμιο). Σε αυτό αποτυπώνονται οι σημαντικότερες στιγμές της ελληνικής εκπαίδευσης από το 1830 μέχρι το 2000. Ο Αλέξης Δημαράς έφυγε από τη ζωή, σε ηλικία 80 ετών, τον Ιούνιο του 2012.
Κανταρτζή, Ευαγγελία
Συγγραφέας
Η Ευαγγελία Κανταρτζή γεννήθηκε στη Θεσσαλονίκη. Σπούδασε αρχικά στη Φιλοσοφική Σχολή (παιδαγωγικό τμήμα) του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης και κατόπιν πήρε το πτυχίο της Παιδαγωγικής Ακαδημίας. Το 1990 πήρε το δίπλωμα του Μεταπτυχιακού Κύκλου Σπουδών της Φιλοσοφικής Σχολής του Παιδαγωγικού Τμήματος. Η μεταπτυχιακή της εργασία είχε τον τίτλο "Η εικόνα της γυναίκας. Διαχρονική έρευνα των αναγνωστικών βιβλίων του Δημοτικού Σχολείου", που εκδόθηκε από τις εκδόσεις Κυριακίδη. Το 2001 αναγορεύτηκε διδάκτορας από το Πανεπιστήμιο Hull της Αγγλίας με θέμα της διδακτορικής διατριβής "Τα στερεότυπα για το ρόλο των δύο φύλων στα ελληνικά σχολικά εγχειρίδια του δημοτικού σχολείου". Υπηρέτησε με απόσπαση τα Παιδαγωγικά Τμήματα του Πανεπιστημίου Αθηνών και Θεσσαλονίκης. Άρθρα της με παιδαγωγικό περιεχόμενο έχουν δημοσιευθεί σε έγκυρα παιδαγωγικά περιοδικά.
Δημαράς, Αλέξης
Συγγραφέας
Ο Αλέξης Κ. Δημαράς (1932-2012) γεννήθηκε στην Αθήνα. Γιος του ιστορικού της λογοτεχνίας, των πολιτικών ιδεών και της εκπαίδευσης Κ.Θ. Δημαρά, επέλεξε από νωρίς ανάλογο δρόμο σπουδάζοντας στη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών και συνεχίζοντας με μεταπτυχιακές σπουδές στο Λονδίνο. Εργάστηκε στην ιδιωτική εκπαίδευση, υπηρέτησε ωστόσο την εκπαίδευση και από δημόσιες θέσεις, σημαντικότερες από τις οποίες είναι η θέση του προέδρου του Κέντρου Εκπαιδευτικής Έρευνας και του διευθυντή του Εθνικού Ινστιτούτου Εκπαιδευτικής Πολιτικής, στο οποίο συγχωνεύθηκαν το καταργηθέν Παιδαγωγικό Ινστιτούτο, το Κέντρο Εκπαιδευτικής Ερευνας, το Ινστιτούτο Παιδείας Ομογενών και Διαπολιτισμικής Εκπαίδευσης και ο Οργανισμός Επιμόρφωσης Εκπαιδευτικών. Για την προσφορά του ανακηρύχθηκε επίτιμος διδάκτωρ των Πανεπιστημίων Αθηνών και Πατρών. Έργα του είναι οι τόμοι "Νεοελληνική εκπαίδευση. Η μεταρρύθμιση που δεν έγινε" (Εστία), "Το εθνικό απολυτήριο" (Ερμής), "Σχολή Μωραΐτη 1936-2006: Ξεφυλλίζοντας 70 χρόνια παιδείας" - το τελευταίο εκδόθηκε από την Εταιρεία Σπουδών Νεοελληνικού Πολιτισμού και Γενικής Παιδείας της Σχολής Μωραΐτη της οποίας υπήρξε ιδρυτικό μέλος. Έγραψε άρθρα σε πολλούς συλλογικούς τόμους και περιοδικά ενώ το 2008 δημοσίευσε, μαζί με την Βάσω Βασιλού-Παπαγεωργίου το ιστορικό βιβλίο-λεύκωμα "Από το κοντύλι στον υπολογιστή" (Μεταίχμιο). Σε αυτό αποτυπώνονται οι σημαντικότερες στιγμές της ελληνικής εκπαίδευσης από το 1830 μέχρι το 2000. Πέθανε στην Αθήνα, σε ηλικία 80 ετών, τον Ιούνιο του 2012. Ένα χρόνο μετά το θάνατό του εκδόθηκε το κύκνειο άσμα του, "Ιστορία της νεοελληνικής εκπαίδευσης: Το 'ανακοπτόμενο άλμα', τάσεις και αντιστάσεις στην ελληνική εκπαίδευση 1833-2000", σε επιμέλεια Βάσως Βασιλού-Παπαγεωργίου (εκδ. Μεταίχμιο, Ιούνιος 2013).
