Τα τελευταία χρόνια παρατηρούμε να πληθαίνουν τα δείγματα της "πολυ-τοπικής" εθνογραφίας και στην Ελλάδα. Η επανεξέταση των εννοιών του "χώρου" και του "τόπου" στην εθνογραφική έρευνα έχει ενθαρρύνει τη μετακίνηση από καθιερωμένα, κλασικά πλέον είδη ανθρωπολογικής έρευνας προς νέες, κινητές και ρευστές κατασκευές της εθνογραφίας. Το άνοιγμα προς τις έρευνες της μετανάστευσης και άλλων μετακινούμενων πληθυσμών, που δημιουργούν εικόνες πολιτισμικής διαφοράς στη σύγχρονη Ελλάδα, έχει καθιερώσει νέες μεθοδολογικές προσεγγίσεις στο ζήτημα της συγκρότησης εθνοτικών ταυτοτήτων και της σύνδεσής τους με εθνικές πολιτικές.
Οι ερευνητές που συμμετέχουν στον παρόντα τόμο έχουν οι ίδιοι εμπλακεί σε διάφορα είδη "κριτικής" και συχνά "πολυ-τοπικής" εθνογραφίας και έχουν δείξει ότι οι εμπειρίες τους αυτές αποτελούν προκλήσεις στα παραδοσιακά όρια της ταυτότητας της επιτόπιας έρευνας. Τα κείμενά τους αποτελούν δείγματα της σύγχρονης ανθρωπολογικής κυρίως, επίσης όμως ιστορικής και εγκληματολογικής έρευνας που διεξάγεται από Έλληνες ερευνητές και αφορούν την Ελλάδα, γειτονικές ευρωπαϊκές κοινωνίες και άλλες, περισσότερο μακρινές. Τα εθνογραφικά πεδία που περιλαμβάνονται στον τόμο αφορούν ζητήματα όπως "πολιτισμός, εθνοτισμός και μετα-αποικιακοί λόγοι", "σχέση ανθρωπολογίας και ιστορίας", "μετανάστευση, πολυ-πολιτισμικότητα και "νέες" ευρωπαϊκές ταυτότητες", καθώς και "ανθρωπολογία, αναπαραστάσεις και τέχνη".
Περίληψη
Τα τελευταία χρόνια παρατηρούμε να πληθαίνουν τα δείγματα της "πολυ-τοπικής" εθνογραφίας και στην Ελλάδα. Η επανεξέταση των εννοιών του "χώρου" και του "τόπου" στην εθνογραφική έρευνα έχει ενθαρρύνει τη μετακίνηση από καθιερωμένα, κλασικά πλέον είδη ανθρωπολογικής έρευνας προς νέες, κινητές και ρευστές κατασκευές της εθνογραφίας. Το άνοιγμα προς τις έρευνες της μετανάστευσης και άλλων μετακινούμενων πληθυσμών, που δημιουργούν εικόνες πολιτισμικής διαφοράς στη σύγχρονη Ελλάδα, έχει καθιερώσει νέες μεθοδολογικές προσεγγίσεις στο ζήτημα της συγκρότησης εθνοτικών ταυτοτήτων και της σύνδεσής τους με εθνικές πολιτικές.
Οι ερευνητές που συμμετέχουν στον παρόντα τόμο έχουν οι ίδιοι εμπλακεί σε διάφορα είδη "κριτικής" και συχνά "πολυ-τοπικής" εθνογραφίας και έχουν δείξει ότι οι εμπειρίες τους αυτές αποτελούν προκλήσεις στα παραδοσιακά όρια της ταυτότητας της επιτόπιας έρευνας. Τα κείμενά τους αποτελούν δείγματα της σύγχρονης ανθρωπολογικής κυρίως, επίσης όμως ιστορικής και εγκληματολογικής έρευνας που διεξάγεται από Έλληνες ερευνητές και αφορούν την Ελλάδα, γειτονικές ευρωπαϊκές κοινωνίες και άλλες, περισσότερο μακρινές. Τα εθνογραφικά πεδία που περιλαμβάνονται στον τόμο αφορούν ζητήματα όπως "πολιτισμός, εθνοτισμός και μετα-αποικιακοί λόγοι", "σχέση ανθρωπολογίας και ιστορίας", "μετανάστευση, πολυ-πολιτισμικότητα και "νέες" ευρωπαϊκές ταυτότητες", καθώς και "ανθρωπολογία, αναπαραστάσεις και τέχνη".
Η Αφροδίτη Κουκουτσάκη γεννήθηκε στα Χανιά το 1950. Σπούδασε πολιτικές επιστήμες στο Πάντειο Πανεπιστήμιο και εγκληματολογία στη Ρώμη. Είναι επίκουρη καθηγήτρια στο Τμήμα Κοινωνικής Ανθρωπολογίας του Παντείου Πανεπιστημίου. Έχει εκδώσει τα βιβλία: "Εικόνες εγκλήματος" (εισαγωγή, επιμέλεια), (1999), Αθήνα: Πλέθρον, H.-J. Albrecht, A. Koukoutsaki, T. Serassis (επιμ.) (2001) "Images of Crime", Φράιμπουργκ: Max-Planck-Institut, "Χρήση ναρκωτικών, ομοφυλοφιλία. Συμπεριφορές μη συμμύρφωσης μεταξύ ποινικού και ιατρικού ελέγχου", Αθήνα: Κριτική, "Εικόνες Φυλακές" (εισαγωγή, επιμέλεια), 2006, Αθήνα: Πατάκης. Άρθρα της έχουν δημοσιευτεί σε επιστημονικά περιοδικά και συλλογικούς τόμους.
Γκέφου - Μαδιανού, Δήμητρα
Συγγραφέας
Καθηγήτρια ανθρωπολογίας στο Πάντειο Πανεπιστήμιο και νυν διευθύντρια του ΠΜΣ "Κοινωνική και Πολιτισμική Ανθρωπολογία". Σπούδασε κοινωνική ανθρωπολογία και κοινωνικές επιστήμες στο Κολέγιο Pierce, στο Πάντειο Πανεπιστήμιο και στο Πανεπιστήμιο Columbia της Νέας Υόρκης. Κυριότερα έργα της: "Alcohol, Gender and Culture", επιμ. (1992) Routledge, "Ανθρωπολογική Θεωρία και Εθνογραφία. Σύγχρονες Τάσεις", επιμ. (1998) Ελλ. Γράμματα (επανέκδοση, 2011, Εκδόσεις Πατάκη), "Πολιτισμός και Εθνογραφία. Από τον Εθνογραφικό Ρεαλισμό στην Πολιτισμική Κριτική" (1999) Ελλ. Γράμματα, "Εαυτός και "Άλλος". Εννοιολογήσεις, Ταυτότητες και Πρακτικές στην Ελλάδα και την Κύπρο", επιμ. (2003) Gutenberg, "Όψεις Ανθρωπολογικής Έρευνας: Πολιτισμός, Ιστορία, Αναπαραστάσεις", επιμ. (2008) Ελλ. Γράμματα (επανέκδοση, 2011, Εκδόσεις Πατάκη). Άρθρα της πάνω σε ζητήματα εθνοτικών ομάδων και συγκρότησης ταυτοτήτων, ανθρωπολογικής θεωρίας και εθνογραφίας, ανθρωπολογίας οίκοι και ανθρωπολογίας και ψυχανάλυσης έχουν δημοσιευτεί σε ελληνικά και ξένα περιοδικά. Έχει κάνει επιτόπια εθνογραφική έρευνα σε προσφυγική περιοχή των Αθηνών, στα Μεσόγεια, τη Θεσσαλία και πρόσφατα έχει ξεκινήσει έρευνα στη Νότια Αλβανία.
Μαρωνίτη, Νίκη
Συγγραφέας
Η Νίκη Μαρωνίτη σπούδασε στο Τμήμα Πολιτικής Επιστήμης και Δημόσιας Διοίκησης της Νομικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών. ). Στο ίδιο τμήμα, τον Απρίλιο του 2001, υποστήριξε τη διδακτορική της διατριβή με θέμα "Πολιτική και Εθνικό Ζήτημα, 1895-1903". Είναι λέκτορας στο Τμήμα Κοινωνικής Ανθρωπολογίας του Παντείου Πανεπιστήμιου, όπου διδάσκει νεότερη και σύγχρονη ελληνική και ευρωπαϊκή ιστορία. Για αρκετά χρόνια εργάστηκε ως ερευνήτρια στο Ιστορικό Αρχείο του Πανεπιστημίου Αθηνών. Έχει συγγράψει το βιβλίο "Πολιτική εξουσία και εθνικό ζήτημα στην Ελλάδα, 1880-1910" και έχει συμμετάσχει σε πολλά συνέδρια καθώς και σε συλλογικά επιστημονικά εγχειρήματα. Τα ενδιαφέροντα της εστιάζονται στους χώρους της ιστορίας των εξουσιαστικών σχέσεων και της ιστορίας των ιδεών.
Αστρινάκη, Ράνια
Συγγραφέας
Η Ράνια Αστρινάκη είναι λέκτορας στο Τμήμα Κοινωνικής Ανθρωπολογίας του Παντείου Πανεπιστημίου. [Πτυχίο του Τμήματος Δημοσίου Δικαίου και Πολιτικών Επιστημών της Νομικής Σχολής του ΕΚΠΑ, DΕΑ στο Δίκαιο των Διεθνών Οργανισμών και των Διεθνών Οικονομικών Σχέσεων Πανεπιστήμιο Παρίσι Ι - Πάνθεον Σορβόννη, Μaitrise στην Εθνολογία, Πανεπιστήμιο Παρίσι Χ - Ναντέρ. Διδακτορικό, Τμήμα Κοινωνιολογίας του Παντείου Πανεπιστημίου]. Η κύρια έρευνά της αφορά τις ορεινές κοινότητες της Δυτικής Κρήτης. Έχει δημοσιεύσει άρθρα και μελέτες για το πολιτικό, τη βία και το φύλο. Επίσης έχει ασχοληθεί με μεταφράσεις και επιμέλειες ανθρωπολογικών έργων.
Μακρής, Γεράσιμος
Συγγραφέας
0 Γεράσιμος Μακρής είναι καθηγητής κοινωνικής ανθρωπολογίας στο Τμήμα Κοινωνικής Ανθρωπολογίας Πάντειο Πανεπιστήμιο. Πραγματοποίησε μεταπτυχιακές και διδακτορικές σπουδές στο LSE. Έχει κάνει επιτόπια εθνογραφική έρευνα στο Σουδάν. Στα βασικά ερευνητικά του ενδιαφέροντα περιλαμβάνονται η μελέτη του ισλαμικού λόγου στη Μέση Ανατολή, η ανθρωπολογία της θρησκείας, η ανάλυση μορφών σύγχρονης θρησκευτικότητας στον ισλαμικό αλλά και στον χριστιανικό κόσμο, που περιλαμβάνει νέες μορφές μαγείας, πνευματοληψίας, ευσεβισμού και θεμελιοκρατίας, καθώς και η συνάρθρωση της θρησκείας με την πολιτική στο πλαίσιο της εκκοσμίκευσης. Έχει δημοσιεύσει άρθρα και βιβλία στην Ελλάδα και το εξωτερικό.
Βασικές δημοσιεύσεις: "Changing Masters: Spirit Possession and Identity Construction among Slave Descendants and Other Subordinates in the Sudan" (2000), "Ισλάμ: Πεποιθήσεις, Πρακτικές και Τάσεις" (2004), "Islam in the Middle East: A Living Tradition" (2007).
Αγγελίδου, Αλίκη
Συγγραφέας
Η Αλίκη Αγγελίδου είναι λέκτορας στο Τμήμα Κοινωνικής Ανθρωπολογίας του Παντείου Πανεπιστημίου. Σπούδασε κοινωνική ανθρωπολογία στο Πάντειο Πανεπιστήμιο και στην Ecole des Hautes Etudes en Sciences Sociales (Ρh.D.). Έχει διεξάγει επιτόπιες έρευνες στη Βουλγαρία στο πλαίσιο της συνεργασίας της με το LAIOS (Παρίσι). Τα ερευνητικά της ενδιαφέροντα επικεντρώνονται στους κοινωνικο-οικονομικούς μετασχηματισμούς στη μετασοσιαλιστική Βουλγαρία, καθώς και σε ζητήματα μετανάστευσης, διεθνισμού και πολυπολιτισμικότητας στο βαλκανικό χώρο.
Τσιμουρής, Γιώργος
Συγγραφέας
Ο Γιώργος Τσιμουρής γεννήθηκε στη Λήμνο το 1956. Σπούδασε Πολιτικές Επιστήμες στο Πάντειο Πανεπιστήμιο. Πραγματοποίησε μεταπτυχιακές σπουδές στην Κοινωνιολογία στο Πανεπιστήμιο του Essex και στην Κοινωνική Ανθρωπολογία στο Πανεπιστήμιο του Sussex στη Μεγάλη Βρετανία. Από το 2004 είναι Επίκουρος Καθηγητής στο Τμήμα Κοινωνικής Ανθρωπολογίας του Παντείου Πανεπιστημίου. Τα ερευνητικά του ενδιαφέροντα αφορούν τη μετανάστευση, τους πρόσφυγες, τις κοινότητες διασποράς και ζητήματα προφορικής ιστορίας. Έχει δημοσιεύσει άρθρα σχετικά με πρόσφυγες από τη Μικρά Ασία και μετανάστες σε διεθνή και ελληνικά περιοδικά. Η τελευταία του έρευνα αφορά την ελληνική κοινότητα της'Ιμβρου, καρπός της οποίας είναι το βιβλίο με τίτλο: "Ίμβριοι: Φυγάδες απ' τον τόπο μας όμηροι στην πατρίδα".
Κερκινός, Δημήτρης
Συγγραφέας
Ο Δημήτρης Κερκινός σπούδασε κινηματογράφο στο Πανεπιστήμιο της Μανιτόμπα στον Καναδά και κοινωνική ανθρωπολογία στο Πανεπιστήμιο Αιγαίου. Έκανε επιτόπια έρευνα στην Κούβα επικεντρώνοντας στις σχέσεις κινηματογράφου και κοινωνίας στην Αβάνα της δεκαετίας του 1990. Από το 2002 είναι υπεύθυνος προγράμματος του τμήματος "Ματιές στα Βαλκάνια" στο Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης. Έχει δημοσιεύσει κριτικά κείμενα για τον κινηματογράφο και έχει επιμεληθεί αρκετές μονογραφίες του ΦΚΘ. Εκτός από το εθνογραφικό ντοκιμαντέρ και την οπτική ανθρωπολογία, στα επιστημονικά του ενδιαφέροντα περιλαμβάνονται η ανθρωπολογία του κινηματογράφου και των ΜΜΕ.
Παπαγαρουφάλη, Ελένη
Συγγραφέας
Η Ελένη Παπαγαρουφάλη σπούδασε Ιστορία και Αρχαιολογία στο Πανεπιστήμιο Αθηνών και Κοινωνική Ανθρωπολογία στο Πανεπιστήμιο Columbia της Νέας Υόρκης. Διδάσκει στο Τμήμα Κοινωνικής Ανθρωπολογίας και Ιστορίας του Πανεπιστημίου Αιγαίου ως Επίκουρη Καθηγήτρια. Δημοσιευμένα άρθρα της σε περιοδικά και συλλογικούς τόμους αφορούν το γυναικείο κίνημα στην Ελλάδα, τους γυναικείους αγροτοτουριστικούς συνεταιρισμούς στην ελληνική επαρχία και, πιο πρόσφατα, τις ιστορίες που αφηγούνται οι σύγχρονοι Έλληνες για τη σχέση τους με τη βιοτεχνολογία και τα γονίδια. Το θέμα που διερευνά τα τελευταία χρόνια αφορά τις "αδελφοποιήσεις" πόλεων ή κοινοτήτων και τις "ηλεκτρονικές διδυμοποιήσεις" σχολείων, μεταξύ της Ελλάδας και άλλων χωρών- μελών της ΕΕ.
Τουντασάκη, Ειρήνη
Συγγραφέας
Η Ειρήνη Τουντασάκη είναι απόφοιτος του Τμήματος Βυζαντινών και Νεοελληνικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Αθηνών. Σπούδασε Κοινωνική Ανθρωπολογία στην Ecole des Hautes Etudes en Sciences Sociales του Παρισιού, όπου εκπόνησε και τη διδακτορική της διατριβή. Διδάσκει στο Τμήμα Κοινωνικής Ανθρωπολογίας του Παντείου Πανεπιστημίου ως Επίκουρη Καθηγήτρια.
Δημοσιευμένα άρθρα της σε περιοδικά και συλλογικούς τόμους αφορούν την ανθρωπολογία της συγγένειας, τις σχέσεις ανθρωπολογίας και ελληνικής λαογραφίας, τις διαδικασίες συγκρότησης και μουσειακής αναπαράστασης της εθνικής ταυτότητας και, πιο πρόσφατα, ζητήματα συγγένειας στο πλαίσιο της ανάπτυξης νέων αναπαραγωγικών τεχνολογιών.
Καλπουρτζή, Εύα
Συγγραφέας
Η Εύα Καλπουρτζή γεννήθηκε στην Αθήνα το 1946. Πήρε το πτυχίο της από το Τμήμα των Μεσαιωνικών και Νεότερων Ελληνικών Σπουδών του ΑΠΘ. Στη συνέχεια σπούδασε Ανθρωπολογία στη Γαλλία στο Πανεπιστήμιο Rene Descartes (Παρίσι) και την Αμερική, στο Πανεπιστήμιο του Berkeley. Έχει εργαστεί στο Κέντρο Κοινωνικών Ερευνών καθώς και στο Κέντρο Ερεύνης της Ελληνικής Κοινωνίας της Ακαδημίας Αθηνών. Από το 2004 διδάσκει στο Τμήμα Κοινωνικής Ανθρωπολογίας του Παντείου Πανεπιστημίου. Τα επιστημονικά της ενδιαφέροντα στρέφονται γύρω από θέματα ιστορικής/ερμηνευτικής ανθρωπολογίας. Είναι μητέρα μιας κόρης.
Αγγελόπουλος, Γιώργος Β., κοινωνικός επιστήμονας
Συγγραφέας
Ο Γιώργος Αγγελόπουλος σπούδασε κοινωνιολογία στο Πάντειο Πανεπιστήμιο και κοινωνική ανθρωπολογία στο Πανεπιστήμιο του Καίμπριτζ, απ' όπου πήρε το διδακτορικό του το 1994. Διδάσκει στο Τμήμα Βαλκανικών, Σλαβικών και Ανατολικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Μακεδονίας. Τα ερευνητικά του ενδιαφέροντα εστιάζουν στον εθνικισμό, στις πολιτικές ταυτοτήτων, στη μετανάστευση και στις διασυνοριακές συνεργασίες στα Βαλκάνια. Ενδεικτικά έργα: "Ταυτότητες στη Μακεδονία" (συνεπιμέλεια με τους Β. Γούναρη και Ι. Μιχαηλίδη), Εκδόσεις Παπαζήση, 1997- "Life Among Anthropologists in Greek Macedonia", "Social Anthropology 11: 249-263", 2003.
Ρίκου, Ελπίδα
Συγγραφέας
Η Ελπίδα Ρίκου είναι απόφοιτος του Τμήματος Κοινωνιολογίας του Παντείου Πανεπιστημίου. Από το 1986 έως το 1997 σπούδασε στο Παρίσι Κοινωνική Ανθρωπολογία (D.E.A., Paris V) και Κοινωνική Ψυχολογία (D.E.A.και Doctorat, E.H.E.S.S.), συνεργάστηκε σε έρευνες γύρω από τις κοινωνικές παραστάσεις (C.N.R.S., A.N.R.S.) και παρακολούθησε σεμινάρια σχετικά με την ψυχανάλυση και τη θεραπεία μέσω τέχνης. Το 2006 ολοκλήρωσε τις σπουδές της στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών Αθηνών (Η’ εργαστήριο ζωγραφικής). Από το 1997 δίδαξε μαθήματα κοινωνικής ψυχολογίας και ανθρωπολογίας στο Τμήμα Ψυχολογίας του Παντείου Πανεπιστημίου, στο Τμήμα Ιστορίας, Αρχαιολογίας και Κοινωνικής Ανθρωπολογίας του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας, στο Τμήμα Φιλοσοφικών και Κοινωνικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Κρήτης, στο Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών σπουδών στην Επικοινωνία και τα ΜΜΕ του Τμήματος ΕΜΜΕ του Πανεπιστημίου Αθηνών και στην Εθνική Σχολή Δημόσιας Υγείας. Από το 2007 διδάσκει στο Τμήμα Κοινωνικής Ανθρωπολογίας του Παντείου Πανεπιστημίου τα μαθήματα "Ανθρωπολογία και Ψυχολογία" και "Ανθρωπολογία και Τέχνη". Έχει δημοσιεύσει άρθρα σε επιστημονικά περιοδικά. Είχε την επιστημονική επιμέλεια και έγραψε την εισαγωγή και το επίμετρο για το βιβλίο του Marc Auge "Για μια ανθρωπολογία των σύγχρονων κόσμων" (εκδόσεις Αλεξάνδρεια, 1999). Τα ερευνητικά της ενδιαφέροντα στρέφονται σήμερα στις σχέσεις τέχνης και ανθρωπολογίας, στις κοινωνικές παραστάσεις και στην ανθρωπολογία του σώματος.
