Η αλληλογραφία καλύπτει το χρονικό διάστημα ανάμεσα στον Μάρτιο του 1962 και τον Ιούνιο του 1964, αριθμεί είκοσι (20) γραπτά τεκμήρια και μοιράζεται ισόποσα ανάμεσα στους αλληλογράφους. Το σώμα της αλληλογραφίας είναι σημαντικό για πολλούς λόγους, καθώς με τρόπο συνήθως υπαινικτικό, που απορροφά την πλεονάζουσα συγκίνηση, αποκαλύπτει με ευκρίνεια την αμοιβαία εκτίμηση ανάμεσα στους δύο αλληλογράφους, διευρύνει τις διόδους επικοινωνίας μεταξύ τους χάρη σε συζητήσεις και κρίσεις για τη λογοτεχνία, την κριτική, την αισθητική, την ιδεολογία· φέρνει στο φως ενδιαφέρουσες αναγνωστικέ ανταποκρίσεις του ενός για τα έργα της άλλης που προετοιμάζονται κι (επαν)εκδίδονται κατά τη διάρκεια της γραπτής τους επικοινωνίας, συντελεί στον εντοπισμό σχέσεων ανάμεσα στις επιστολές και το δημιουργικό έργο και στον φωτισμό μυθοπλαστικών ή ποιητικών κειμένων μ᾽ ένα ίσως διαφορετικό φως, και φυσικά δεν παραλείπει να υπογραμμίσει καθοριστικές συνθήκες του βίου, ειδικά για την Αξιώτη.
Περίληψη
Η αλληλογραφία καλύπτει το χρονικό διάστημα ανάμεσα στον Μάρτιο του 1962 και τον Ιούνιο του 1964, αριθμεί είκοσι (20) γραπτά τεκμήρια και μοιράζεται ισόποσα ανάμεσα στους αλληλογράφους. Το σώμα της αλληλογραφίας είναι σημαντικό για πολλούς λόγους, καθώς με τρόπο συνήθως υπαινικτικό, που απορροφά την πλεονάζουσα συγκίνηση, αποκαλύπτει με ευκρίνεια την αμοιβαία εκτίμηση ανάμεσα στους δύο αλληλογράφους, διευρύνει τις διόδους επικοινωνίας μεταξύ τους χάρη σε συζητήσεις και κρίσεις για τη λογοτεχνία, την κριτική, την αισθητική, την ιδεολογία· φέρνει στο φως ενδιαφέρουσες αναγνωστικέ ανταποκρίσεις του ενός για τα έργα της άλλης που προετοιμάζονται κι (επαν)εκδίδονται κατά τη διάρκεια της γραπτής τους επικοινωνίας, συντελεί στον εντοπισμό σχέσεων ανάμεσα στις επιστολές και το δημιουργικό έργο και στον φωτισμό μυθοπλαστικών ή ποιητικών κειμένων μ᾽ ένα ίσως διαφορετικό φως, και φυσικά δεν παραλείπει να υπογραμμίσει καθοριστικές συνθήκες του βίου, ειδικά για την Αξιώτη.
ΜΕΛΠΩ ΑΞΙΩΤΗ (1905-1973). Η Μέλπω Αξιώτη γεννήθηκε στην Αθήνα, κόρη του μυκονιάτη μουσικοσυνθέτη και τεχνοκριτικού Γεωργίου Αξιώτη (που χρημάτισε και πρόεδρος της Κοινότητας Μυκόνου για έξι μήνες το 1915) και της αριστοκράτισσας Καλλιόπης Βάβαρη. Οι γονείς της χώρισαν το 1908 και η Μέλπω μεγάλωσε στη Μύκονο με τον πατέρα της, ο οποίος τον επόμενο χρόνο παντρεύτηκε την Μαρουλίνα Γρυπάρη, κόρη του πολιτικού Ιωάννη Γρυπάρη, με την οποία απέκτησε δυο παιδιά, τον Πανάγο και τη Φρόσω. Το 1910 η μητέρα της παντρεύτηκε το Δημήτριο Ποσειδώνα. Στη Μύκονο η Μέλπω μεγάλωσε χωρίς μητέρα στο αυστηρό περιβάλλον της οικογένειας Αξιώτη και τέλειωσε το Σχολαρχείο. Από το 1918 ως το 1922 μπήκε εσωτερική στη Σχολή Ουρσουλίνων της Τήνου. Το 1922 κατέβηκε στην Αθήνα και έζησε μαζί με τη μητέρα της και την ετεροθαλή αδερφή της Χαρούλα. Δύο χρόνια αργότερα πέθανε ο πατέρας της, κατά τη διάρκεια επίσκεψής του στην Αθήνα. Το 1925 παντρεύτηκε το θεολόγο και δάσκαλό της Βασίλη Μάρκαρη με τον οποίο έφυγε για τη Μύκονο. Ο γάμος τους κράτησε τέσσερα χρόνια. Μετά το διαζύγιο επέστρεψε στην Αθήνα όπου προσπάθησε να ζήσει ξανά με τη μητέρα της. Οι δυσκολίες στη σχέση τους ωστόσο την οδήγησαν σε συνεχείς μετακομίσεις. Το 1934 άνοιξε οίκο ραπτικής από κοινού με τη Βέτα Τσιτιμάτη. Η επιχείρηση λειτούργησε για ένα χρόνο, ενώ παράλληλα και ως το 1936 η Αξιώτη παρακολούθησε μαθήματα σχεδίου στη Σιβιτανίδειο Σχολή. Το 1936 προσχώρησε στο Κ.Κ.Ε., εγκαινιάζοντας τη δια βίου πολιτική της προσχώρηση στην Αριστερά. Ένα χρόνο αργότερα γνωρίστηκε με το δικηγόρο Νίκο Αλεξίου με τον οποίο συνδέθηκε ερωτικά. Το 1933 πρωτοεμφανίστηκε στη λογοτεχνία με τη δημοσίευση του διηγήματος Απ’ τα χτες ως τα σήμερα στο περιοδικό Μυκονιάτικα Χρονικά του Γιαννούλη Μπόνη. Ακολούθησαν κι άλλες δημοσιεύσεις στο ίδιο περιοδικό και το 1938 κυκλοφόρησε το πρώτο της μυθιστόρημα, που είχε τίτλο Δύσκολες Νύχτες και τιμήθηκε ένα χρόνο αργότερα με το πρώτο βραβείο του Γυναικείου Συλλόγου Γραμμάτων και Τεχνών. Κατά την προπολεμική περίοδο ήρθε σε επαφή με τους αθηναϊκούς λογοτεχνικούς κύκλους και γνωρίστηκε με το Νίκο Εγγονόπουλο, το Γιώργο Θεοτοκά, το Νίκο Καββαδία, τον Κλέωνα Παράσχο, το Γιώργο Σεφέρη, ενώ κατά τη διάρκεια της γερμανικής κατοχής εντάχτηκε στην Εθνική Αλληλεγγύη του ΕΑΜ και συνεργάστηκε στον παράνομο Τύπο, μαζί με τις Διδώ Σωτηρίου, Έλλη Αλεξίου, Έλλη Παππά, Τιτίκα Δαμασκηνού και άλλες ελληνίδες της αντίστασης. Μετά την απελευθέρωση συνέχισε τη συγγραφική και πολιτική της δραστηριότητα, ενώ παράλληλα συνεργάστηκε με το περιοδικό Χαραυγή (1946). Οι επικείμενες συνέπειες της αριστερής της δράσης την ανάγκασαν να καταφύγει το 1947 στη Γαλλία, από όπου συνέχισε να αγωνίζεται μέσω άρθρων σε περιοδικά και συμμετοχών της σε συνέδρια, λόγους και άλλες εκδηλώσεις του εκεί αριστερού κινήματος. Στη Γαλλία γνωρίστηκε με κορυφαίες μορφές της αριστερής διανόησης (Louis Aragon, Elsa Triolet, Paul Elyard, Andre και Alice Bonnard, Pablo Neruda κ.α.). Από το Παρίσι ξεκίνησε και η πορεία προς την πανευρωπαϊκή της καταξίωση ως λογοτέχνιδας με τη μετάφραση του μυθιστορήματός της Εικοστός αιώνας, αρχικά στα γαλλικά (1949) και στη συνέχεια στα γερμανικά, ιταλικά, ρωσικά και πολωνικά. Το 1950 διάβημα της ελληνικής κυβέρνησης προς τη γαλλική προκάλεσε αναχώρηση της Αξιώτη για την Ανατολική Γερμανία, στα πλαίσια ομαδικής απέλασης 90 ατόμων. Από τη Δρέσδη όπου έζησε ως το τέλος του έτους συνέχισε τη δράση της, ενώ συνεχίστηκαν οι δημοσιεύσεις και εκδόσεις έργων της στις ευρωπαϊκές χώρες. Το Νοέμβρη του 1951 εγκαταστάθηκε στο Ανατολικό Βερολίνο, όπου ασχολήθηκε με την αρθρογραφία και τη λογοτεχνική μετάφραση και πήρε μέρος στο Παγκόσμιο Φεστιβάλ Νεολαίας, στα πλαίσια του οποίου γνωρίστηκε με το Ναζίμ Χικμέτ. Το 1952 μετακόμισε στη Βαρσοβία και εργάστηκε σε ελληνική εκπομπή του εκεί ραδιοφωνικού σταθμού μετά από πρόσκληση του Λευτέρη Μαυροειδή. Στη Βαρσοβία έζησε ως το 1955 με μια ενδιάμεση επίσκεψη στη Μόσχα λόγω επιδείνωσης της χρόνια κλονισμένης από βρογχίτιδα υγείας της. Το 1956 επέστρεψε στο Ανατολικό Βερολί
Παπατσώνης, Τάκης Κ. 1895-1976
Συγγραφέας
Τ.Κ. Παπατσώνης (1895-1976). Ο Τ[άκης] Παπατσώνης γεννήθηκε στην Αθήνα, γιος του Κωνσταντίνου Παπατσώνη και της Αικατερίνης το γένος Πρασσά. Μαθήτευσε στο Γαλλικό Ινστιτούτο Αθηνών και το 1913 δημοσίευσε τα πρώτα του ποιήματα στην εφημερίδα Ακρόπολις. Σπούδασε Νομική και Πολιτικές Επιστήμες στο Πανεπιστήμιο Αθηνών ως το 1920 και το 1927 παρακολούθησε μαθήματα οικονομικών επιστημών στο Πανεπιστήμιο της Γενεύης. Από το 1914 και για σαράντα χρόνια εργάστηκε στο Υπουργείο Οικονομικών φτάνοντας ως τη θέση του Γενικού Γραμματέα. Το 1928 έμεινε για μήνες στο Άγιο Όρος. Το 1932 παντρεύτηκε την Ευανθία Εμπεδοκλή με την οποία απέκτησε μια κόρη. Ταξίδεψε πολύ σ’ όλη τη διάρκεια της ζωής του και λόγω της εργασίας του και από προσωπικό πάθος (ενδεικτικά αναφέρονται εδώ τα ταξίδια του στο Βελιγράδι, την Κωνσταντινούπολη, την Ιταλία, την Πράγα, την Ελβετία, τη Γαλλία, το Βερολίνο, τη Δρέσδη, την Αγγλία, την Ισπανία, το Βουκουρέστι, τη Βέρνη, τα Καρπάθια, τη Νέα Υόρκη, την Κούβα, το Σικάγο, το Σαν Ντιέγο). Διετέλεσε αντιπρόεδρος του Διοικητικού Συμβουλίου της Εμπορικής Τράπεζας (1941), Πρόεδρος του Διοικητικού Συμβουλίου της Εθνικής Πινακοθήκης (1953-1964), Αντιπρόεδρος στο Διοικητικό Συμβούλιο του Εθνικού Θεάτρου (1955-1964), Αντιπρόεδρος και Πρόεδρος της Ελληνικής Εταιρείας Αισθητικής (1963 και 1966 αντίστοιχα). Τιμήθηκε με το γαλλικό παράσημο του Ιππότη της Λεγεώνας της Τιμής (1920) και με το πρώτο Κρατικό Βραβείο Ποίησης (1963). Το 1967 έγινε μέλος της Ακαδημίας Αθηνών. Πέθανε στην Αθήνα. Η πρώτη έκδοση ποιημάτων του Παπατσώνη πραγματοποιήθηκε το 1934 με την Εκλογή Α΄. Είχε προηγηθεί η δημοσίευση της πρώτης ελληνικής μετάφρασης της Έρημης Χώρας του Τόμας Έλλιοτ από τον Παπατσώνη στο περιοδικό Κύκλος και με τίτλο Ερημότοπος. Από το 1935 και για πέντε χρόνια συνεργάστηκε με την εφημερίδα Καθημερινή, όπου δημοσίευσε κριτικά δοκίμια. Το 1944 εξέδωσε την Ursa Minor . Ακολούθησαν η Εκλογή Β΄ (1962), το οδοιπορικό Άσκηση στον Άθω (1963), το ταξιδιωτικό κείμενο Μολδοβλαχικά του Μύθου, οι μελέτες Friedrich Holderlin, 1970-1843-1970 και Εθνεγερσία: Σολωμός, Κάλβος, και οι συλλογές δοκιμίων Ο Τετραπέρατος κόσμος (δυο τόμοι) και Όπου ην κήπος. Ασχολήθηκε επίσης με τη λογοτεχνική μετάφραση και συνεργάστηκε με τα περιοδικά Ελλάς, Οι Νέοι, Λόγος, Λύρα, Μούσα, Πειθαρχία, Πρωτοπορία, Ρυθμός, Νέα Γράμματα, Νέα Εστία, Ελεύθερα Γράμματα, Χρονικά Αισθητικής κ.α. Ο Τάκης Παπατσώνης τοποθετείται από τους ιστορικούς της λογοτεχνίας στην ποιητική γενιά του τριάντα, ως μια ιδιαίτερη όμως περίπτωση που υπερβαίνει τις όποιες κατηγοριοποιήσεις. Υπήρξε ένας από τους εισηγητές του ελεύθερου στίχου στη μοντέρνα ελληνική ποίηση. Το ποιητικό του έργο χαρακτηρίζουν ποικίλες δημιουργικά αφομοιωμένες επιδράσεις και έντονα προσωπικό ύφος στα πλαίσια του μυστικιστικού και θεολογικού στοχασμού του. Για περισσότερα βιογραφικά στοιχεία του Τάκη Παπατσώνη βλ. Άγρας Τέλλος, «Παπατσώνης Τάκης», Μεγάλη Ελληνική Εγκυκλοπαίδεια 19. Αθήνα, Πυρσός, 1932, Γιάκος Δημήτρης, «Παπατσώνης Τάκης», Μεγάλη Εγκυκλοπαίδεια της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας 11. Αθήνα, Χάρη Πάτση, χ.χ., Μουντές Μ., «Μικρό βιογραφικό διάγραμμα του Τάκη Παπατσώνη», Νέα Εστία 100, ετ.Ν΄, 15/11/1976, αρ.1185, σ.1484-1485, Φραντζή Άντεια, «Παπατσώνης Τάκης», Παγκόσμιο Βιογραφικό Λεξικό 8. Αθήνα, Εκδοτική Αθηνών, 1988, και Τετράδια Ευθύνης 1.
(Πηγή: Αρχείο Ελλήνων Λογοτεχνών, Ε.ΚΕ.ΒΙ.).
