ΦΙΛΟΣΟΦΙΚΑ ΜΕΛΕΤΗΜΑΤΑ

Περίληψη

Τα κείμενα που δημοσιεύονται σε αυτόν τον μικρό τόμο ανήκουν στα πρώιμα γραπτά του συγγραφέα - με εξαίρεση τη μελέτη του για τον Χατζηκυριάκο-Γκίκα, που αποτελεί έργο της "ωριμότητάς" του, στα 35 χρόνια του (!). Ο "θνήσκων Σωκράτης" αποτελεί μάλιστα το πρώτο δημοσιευμένο κείμενο του συγγραφέα [Νέα Εστία, 1942). Ο Παπαϊωάννου ήταν μόλις δεκαοκτώ χρονών όταν το έγραψε. Ο προβληματισμός του πάνω στον αρχαιοελληνικό φιλοσοφικό "κένταυρο", Σωκράτη και Πλάτωνα, θα συνεχιστεί μερικά χρόνια αργότερα, με την έκδοση ενός εκτενέστερου κειμένου, στο οποίο αποπειράται μια αποτίμηση του πλατωνικού έργου. Ο "Πλάτων ο ειδώς", γράφτηκε μετά την αποχώρησή του από την Ελλάδα, στο Παρίσι, και δημοσιεύτηκε το 1947 στο περιοδικό Νέα Εστία. Το τρίτο και το τέταρτο κείμενο που δημοσιεύονται για πρώτη φορά, για την "Διαλεκτική του Τραγικού", αποτελούν ανέκδοτες δοκιμές πάνω στο ζήτημα της "θεατροκρατίας", της σχέσης της με τη γέννηση της αθηναϊκής δημοκρατίας, σε σύγκριση με τον κόσμο της νεωτερικότητας. Τέλος, μαζί με τα κείμενα τα εμπνευσμένα από την αρχαία Ελλάδα, δημοσιεύεται και μια μελέτη για τη... νέα Ελλάδα, δηλαδή το έργο του ζωγράφου Χατζηκυριάκου-Γκίκα που δημοσιεύτηκε στον Ζυγό, τχ. 58, το 1960. Στις μελέτες του, ο συγγραφέας επικεντρώνεται στη σχέση ανάμεσα στην ελληνική φιλοσοφία και την αρχαιοελληνική κοινωνία με τον νεωτερικό κόσμο και τον Διαφωτισμό, που αποτέλεσε ένα από τα βασικά αντικείμενα του προβληματισμού του σε όλη του τη ζωή και στο συγγραφικό του έργο. "Ποια θάταν η τελευταία σκέψη του Πλάτωνα προς τον ανεπανόρθωτα κλειστό κύκλο της ύπαρξής του, που χανόταν ερημική και αναπάντητη μες τη σκοτεινή και βαρειά νύχτα της Παρακμής! Scribens mortuus est. Πέθανε σαν διανοούμενος, αυτός που σ' όλη του τη ζωή ήθελε να πράξει και που στη θέλησή του αυτή είχε τη δύναμη, γέρος εβδομήντα χρονών, να παίξει στη Σικελία το τελευταίο του ατού και να παραστεί αδύναμος και μακρινός θεατής μπρος στην οριστική αποτυχία των ποιητικών του σχεδίων." (Πλάτων ο ειδώς)