Ένα βιβλίο-μαρτυρία μιας εποχής που τα κινούμενα σχέδια και η επιστημονική φαντασία δεν είχαν ακόμη κατακτήσει τα παδιά. Τα παιδιά του "παιδικού θαλάμου", παρόλο που γεννήθηκαν μέσα στον πόλεμο, θυμούνταν με νοσταλγία το περιβάλλον τους και ζούσαν τη μαγεία του παραμυθιού. Όταν τα παρότρυναν να ζωγραφίζουν ό,τι θυμούνταν από την περασμένη τους ζωή, ζωγράφισαν με όλα τα χαρίσματα και τα ψεγάδια κάθε πρωτόγονης τεχνικής τον πόλεμο, το χωρίο τους, τις νεράιδες και τα παγανά.
Πάνε εξήντα χρόνια από τότε που έγιναν αυτές οι ζωγραφιές, όταν το 1945 ανέλαβε ο άντρας μου τη διεύθυνση της Πανεπιστημιακής Χειρουργικής Κλινικής στο Ιπποκράτειο Νοσοκομείο. Επρόκειτο για μια υποτυπώδη κλινική, με σαράντα στρατιωτικά κρεβάτια κι ελάχιστα εργαλεία. [...] Χάρη στη συμπαράσταση φίλων, ασπρίστηκε ένας θάλαμος που παραχωρήθηκε από τη διεύθυνση στο παλιό κτίριο του Ιπποκρατείου, καθαρίστηκε, βάφτηκαν τα κρεβάτια του και, αφού πλύθηκαν και ντύθηκαν, τα παιδιά εγκαταστάθηκαν εκεί. [...] Τότε ο αλησμόνητος Μανόλης Τριανταφυλλίδης μας συμβούλεψε να δώσουμε στα παιδιά χαρτί και μολύβια και να τα παροτρύνουμε να ζωγραφίσουν το χωριό τους, για να βγάλουν μέσα από την ψυχή τους ό,τι θυμόνταν από την περασμένη τους ζωή. Ακόμη, να διαβάζουμε μαζί τους παραμύθια και να τα παρακινήσουμε να ζωγραφίσουν μια εικόνα που τους έκανε εντύπωση. [...] Τα τέσσερα παραμύθια που αναδημοσιεύονται σ' αυτό το μικρό αφιέρωμα είναι εκείνα που εμπνεύσανε τις ζωγραφιές των παιδιών και ανήκουν στις συλλογές "Στης γιαγιάς τα γόνατα" της Μ. Λιουδάκη και "Παραμύθια και άλλα" της Π. Δέλτα. [...]
(από τον πρόλογο της Λιλής Αλιβιζάτου)
Περίληψη
Ένα βιβλίο-μαρτυρία μιας εποχής που τα κινούμενα σχέδια και η επιστημονική φαντασία δεν είχαν ακόμη κατακτήσει τα παδιά. Τα παιδιά του "παιδικού θαλάμου", παρόλο που γεννήθηκαν μέσα στον πόλεμο, θυμούνταν με νοσταλγία το περιβάλλον τους και ζούσαν τη μαγεία του παραμυθιού. Όταν τα παρότρυναν να ζωγραφίζουν ό,τι θυμούνταν από την περασμένη τους ζωή, ζωγράφισαν με όλα τα χαρίσματα και τα ψεγάδια κάθε πρωτόγονης τεχνικής τον πόλεμο, το χωρίο τους, τις νεράιδες και τα παγανά.
Πάνε εξήντα χρόνια από τότε που έγιναν αυτές οι ζωγραφιές, όταν το 1945 ανέλαβε ο άντρας μου τη διεύθυνση της Πανεπιστημιακής Χειρουργικής Κλινικής στο Ιπποκράτειο Νοσοκομείο. Επρόκειτο για μια υποτυπώδη κλινική, με σαράντα στρατιωτικά κρεβάτια κι ελάχιστα εργαλεία. [...] Χάρη στη συμπαράσταση φίλων, ασπρίστηκε ένας θάλαμος που παραχωρήθηκε από τη διεύθυνση στο παλιό κτίριο του Ιπποκρατείου, καθαρίστηκε, βάφτηκαν τα κρεβάτια του και, αφού πλύθηκαν και ντύθηκαν, τα παιδιά εγκαταστάθηκαν εκεί. [...] Τότε ο αλησμόνητος Μανόλης Τριανταφυλλίδης μας συμβούλεψε να δώσουμε στα παιδιά χαρτί και μολύβια και να τα παροτρύνουμε να ζωγραφίσουν το χωριό τους, για να βγάλουν μέσα από την ψυχή τους ό,τι θυμόνταν από την περασμένη τους ζωή. Ακόμη, να διαβάζουμε μαζί τους παραμύθια και να τα παρακινήσουμε να ζωγραφίσουν μια εικόνα που τους έκανε εντύπωση. [...] Τα τέσσερα παραμύθια που αναδημοσιεύονται σ' αυτό το μικρό αφιέρωμα είναι εκείνα που εμπνεύσανε τις ζωγραφιές των παιδιών και ανήκουν στις συλλογές "Στης γιαγιάς τα γόνατα" της Μ. Λιουδάκη και "Παραμύθια και άλλα" της Π. Δέλτα. [...]
Η Πηνελόπη Δέλτα γεννήθηκε το 1874 στην Αλεξάνδρεια. Εκεί έζησε τα παιδικά και νεανικά της χρόνια σ' ένα αρχοντικό οικογενειακό περιβάλλον, αυστηρά πατριαρχικό, με έντονες τις πατροπαράδοτες ελληνικές αρχές και συνήθειες. Με δασκάλους στο σπίτι, απέκτησε γενικές σχολικές γνώσεις και έμαθε ξένες γλώσσες και "ελληνικά" που τα αντιπάθησε, επειδή τα βιβλία ήταν γραμμένα στην καθαρεύουσα. Το 1895 παντρεύτηκε το Στέφανο Δέλτα, με το οποίον απέκτησε τρεις κόρες. Το 1916 η οικογένεια Δέλτα εγκαταστάθηκε στην Αθήνα. Ο κοινωνικός και ο φιλικός τους κύκλος ήταν οι πιο καλλιεργημένοι λογοτέχνες, εκπαιδευτικοί και σκεπτόμενοι άνθρωποι του καιρού τους, αλλά και σπουδαίες πολιτικές προσωπικότητες, όπως ο Ελ. Βενιζέλος και ο Νικ. Πλαστήρας. Τόσο στους Βαλκανικούς πολέμους, όσο και στον Ελληνο-ιταλικό πόλεμο, η Πηνελόπη Δέλτα προσέφερε μεγάλες υπηρεσίες, περιθάλποντας πρόσφυγες και τραυματίες. Η ίδια υπέφερε από παράλυση, που είχε αρχίσει από το 1925, και είχε γίνει ολική προς το τέλος της ζωής της. Ίσως η πάθησή της αυτή, σε συνδυασμό με το πλήγμα που της προκάλεσε η είσοδος των γερμανών στην Αθήνα, να την οδήγησαν στην απελπισία : Αυτοκτόνησε στις 2 Μαΐου του 1941. Η Πηνελόπη Δέλτα υπήρξε σπουδαία συγγραφέας. Έχουν περάσει 60 και περισσότερα χρόνια από τότε που έγραψε τα βιβλία της για παιδιά. Κι όμως, αυτά τα βιβλία εξακολουθούν να ενθουσιάζουν τους μικρούς αναγνώστες, με τη ζωντάνια τους, τις συναρπαστικές τους περιπέτειες, και τις γλαφυρές περιγραφές ιστορικών γεγονότων.
Βενέζης, Ηλίας, 1904 -1974
Συγγραφέας
Ηλίας Βενέζης (1904 - 1973). Ο Ηλίας Βενέζης (λογοτεχνικό ψευδώνυμο του Ηλία Μέλλου) γεννήθηκε στις Κυδωνιές (Αϊβαλί) της Μικράς Ασίας, γιος του Μιχαήλ Δ. Μέλλου και της Βασιλικής Γιαννακού Μπιμπέλα. Είχε έξι αδέρφια. Με το ξέσπασμα του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου ο πατέρας του και μια αδερφή του αποκλείστηκαν στη Μικρά Ασία και η υπόλοιπη οικογένεια κατέφυγε στη Μυτιλήνη, όπου ο συγγραφέας γράφτηκε στο Γυμνάσιο. Το 1919 επέστρεψαν όλοι στο Αϊβαλί (είχε προηγηθεί η αποβίβαση των ελληνικών στρατευμάτων στη Μικρά Ασία), εκτός από την Άρτεμη, κόρη της οικογένειας, που πέθανε από επιδημία ισπανικής γρίππης στη Μυτιλήνη. Το 1922 ο Βενέζης, που μόλις είχε τελειώσει το γυμνάσιο στη γενέτειρά του, αιχμαλωτίστηκε από τους τούρκους και υπηρέτησε στα τάγματα εργασίας στο εσωτερικό της Μικράς Ασίας για δεκατέσσερις μήνες. Αφέθηκε ελεύθερος το 1923 και επέστρεψε στη Λέσβο για να βρει την οικογένειά του. Εκεί εργάστηκε αρχικά στο Πλωμάρι ως υπάλληλος της Διευθύνσεως Κτημάτων εξ Ανταλλαγής του Υπουργείου Γεωργίας και στη συνέχεια ως υπάλληλος στις τράπεζες Εθνική και Ελλάδος. Μετά από μετάθεσή του στο υποκατάστημα της Τράπεζας Ελλάδος στην Αθήνα, εγκαταστάθηκε στην πρωτεύουσα, όπου εργάστηκε ως το 1957. Το 1938 παντρεύτηκε την Σταυρίτσα Μολυβιάτη με καταγωγή από το Αϊβαλί, με την οποία απέκτησε μια κόρη, την Άννα. Κατά τη διάρκεια της γερμανικής κατοχής συνελήφθη από τα S.S. και κλείστηκε στις φυλακές Αβέρωφ. Απελευθερώθηκε εικοσιτρείς μέρες αργότερα μετά από εκκλήσεις του Αρχιεπισκόπου Δαμασκηνού και άλλων προσωπικοτήτων της εποχής. Πέθανε στην Αθήνα μετά από πολύχρονη και επώδυνη ασθένεια. Γραμματέας και διευθύνων σύμβουλος του Δ.Σ. του Εθνικού Θεάτρου (1950-1952) και διοικητικός διευθυντής και πρόεδρος της καλλιτεχνικής επιτροπής του (1964-1967), ιδρυτικό μέλος της Ομάδας των Δώδεκα (1950), συνεργάτης του Εθνικού Ιδρύματος Ραδιοφωνίας (1954-1966), πρόεδρος του κινηματογραφικού φεστιβάλ Θεσσαλονίκης (1963-1966) και αντιπρόεδρος του διοικητικού συμβουλίου της Ελληνοαμερικανικής Ένωσης (1966-1970), ο Ηλίας Βενέζης εκλέχτηκε επίσης μέλος της Ακαδημίας Αθηνών (1957), θέση από την οποία ανέπτυξε έντονη πολιτιστική δραστηριότητα. Στη λογοτεχνία πρωτοεμφανίστηκε το 1921 με δημοσιεύσεις διηγημάτων στο περιοδικό της Κωνσταντινούπολης Ο Λόγος. Το 1927 βραβεύτηκε από το περιοδικό Νέα Εστία για το διήγημά του Ο θάνατος και αργότερα δημοσίευσε σε συνέχειες την πρώτη μορφή του εμπνευσμένου από την εμπειρία του στα τάγματα της Ανατολής έργου του Το νούμερο 31328, που εκδόθηκε το 1931. Ακολούθησαν τα μυθιστορήματα Γαλήνη, Αιολική γη, Έξοδος και Ωκεανός, που κινούνται όλα, όπως και το πρώτο του στα πλαίσια του ντοκουμέντου, με σαφείς επιδράσεις από την ανθρωπιστική ιδεολογία του συγγραφέα. Ολοκλήρωσε επίσης διηγήματα, ιστορικές μελέτες, οδοιπορικά και το θεατρικό έργο Μπλοκ C, που πρωτοπαραστάθηκε το 1945 από το θίασο του Πέλου Κατσέλη. Έργα του μεταφράστηκαν σε πολλές ξένες γλώσσες. Το 1949 μετά από πρόσκληση του State Department περιόδευσε στις Η.Π.Α., όπου πραγματοποίησε διαλέξεις και συνεντεύξεις. Τιμήθηκε με το Α΄ Κρατικό Βραβείο Λογοτεχνίας και τον Έπαινο της Ακαδημίας Αθηνών (1940 για τη Γαλήνη). Για περισσότερα βιογραφικά στοιχεία του Ηλία Βενέζη βλ. Αθανασόπουλος Βαγγέλης, «Χρονολόγιο Ηλία Βενέζη (1904-1973)», Διαβάζω 337, 8/6/1994, σ.38-44, Αργυρίου Αλεξ., «Βενέζης Ηλίας», Παγκόσμιο Βιογραφικό Λεξικό 2. Αθήνα, Εκδοτική Αθηνών, 1984, Γιαλουράκης Μανώλης, «Βενέζης Ηλίας», Μεγάλη Εγκυκλοπαίδεια της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας 3. Αθήνα, Χάρη Πάτση, χ.χ. και Στεργιόπουλος Κώστας, «Ηλίας Βενέζης», Η μεσοπολεμική πεζογραφία Από τον πρώτο ως τον δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο (1914-1939) Β΄, σ.334-376. Αθήνα, Σοκόλης, 1992.
(Πηγή: Αρχείο Ελλήνων Λογοτεχνών, Ε.ΚΕ.ΒΙ.).
