ΤΟ ΠΝΕΥΜΑ ΤΟΥ ΚΑΚΟΥ

Περίληψη

Το ιστορικό παράδειγμα του ολοκληρωτισμού, που σημάδεψε τον εικοστό αιώνα, με τον υποβιβασμό του ανθρώπινου όντος σε "homo sacer, άνθρωπο φονεύσιμο", οδηγεί αναπόφευκτα στη διαπίστωση ότι η "Kulturarbeit", η "εργασία της κουλτούρας", μολονότι προδιαγράφεται ως η μόνη δυνατότητα ανάκαμψης από τη βαρβαρότητα και ανασύστασης μιας εκ νέου κατοικήσιμης ανθρώπινης πραγματικότητας, δεν εξελίσσεται υποχρεωτικά ευθύγραμμα, ούτε και αποκλειστικά υπό την έννοια της "προόδου". Τίποτε δεν εμποδίζει την εμφάνιση πρωτόγνωρων ή την επανεμφάνιση παρόμοιων ατομικών και συλλογικών μορφών βαρβαρότητας.
Αυτή η αναπόδραστη αλήθεια είναι που ωθεί τη Γαλλίδα ψυχαναλύτρια Nathalie Zaltzman, στο τελευταίο, ψυχαναλυτικό μα και βαθιά πολιτικό βιβλίο της, "Το πνεύμα του κακού", να αναμετρηθεί ανατρεπτικά, ρηξικέλευθα, με την κοινή, μα και με την πολιτική και νομική αντίληψη για το "ανθρώπινο", τον πολιτισμό του, τις κρίσεις του πολιτισμού του, που μπορούν, όπως τραγικά έδειξε ο εικοστός αιώνας, να οδηγούν ως την αποσύνθεσή του στην κατηγορία της μάζας, ως την αφάνιση του υποκειμένου, απορροφώμενου σε αυτήν, ως την εγκαθίδρυση μιας καινοφανούς συνθήκης, μιας νεο-πραγματικότητας, που εμβλήματά της είναι ο θάνατος και τα είδωλά του. Επερωτά τη σχέση του ανθρώπινου με το κακό, ανιχνεύοντας τις ρίζες του, τον τόπο του, στον ψυχισμό, τους όρους τιθάσευσής του και ενδεχόμενης επανανάδυσής του στο πλαίσιο μιας κοινωνικής οργάνωσης, πεπεισμένη ότι ατομικό και συλλογικό είναι άρρηκτα συνυφασμένες συνιστώσες της «ανθρώπινης πραγματικότητας», δομικές του ψυχισμού. Ερευνά τη δυναμική μα και τα αδιέξοδα της Kulturarbeit ενώπιόν του, αποκαλύπτοντας την αναπάντεχη, ασυνείδητη, ισοπεδωτικά "ολοκληρωτική", και ως εκ τούτου συγκαλυπτική, επίπτωση του Έρωτα, στο ίδιο το επίπεδο της εργασίας της κουλτούρας, στην υπηρεσία της άμυνας μπρος στην ανυπόφορη παραδοχή του ριζώματος του "απανθρώπινου" στο ανθρώπινο. Αναζητά, μέσα από την τέχνη και υπό το πρίσμα της ψυχανάλυσης, ενδεχόμενες "λύσεις" στις "απορίες" της ανθρ