Οι σελίδες που ακολουθούν αποτελούν στην ουσία τους μια απόπειρα διαλόγου με το έργο του Ανέστη Ευαγγέλου, ποιητικό ή πεζό, απόπειρα που πιστεύω ότι διατηρήθηκε ενεργή τα τριάντα τουλάχιστον τελευταία χρόνια. Αν και η απόπειρα έχει μέσα της το στοιχείο της αβεβαιότητας, την προτιμώ από την εξέταση ή την αποτίμηση, όρους κατά τεκμήριο πιο "εξουσιαστικούς". Και τούτο γιατί για μένα το βασικότερο στοιχείο που μπορεί να αποβεί αληθινά καρποφόρο στον κριτικό δεν είναι ο έλεγχος και η μάταιη αποδόμηση ενός έργου, αλλά η προσπάθεια του να το ανασυνθέσει, και έτσι να βρει μια ζωτική οδό επικοινωνίας με το κείμενο που συμπαθεί και κατά προέκταση με τον δημιουργό του. Απόντα ή παρόντα. Χρησιμοποιώ εδώ τετριμμένες ίσως έννοιες, όπως "συμπάθεια", "διάλογος", "ζωτικότητα", "επικοινωνία", έννοιες που βρίσκονταν πάντοτε στην πρώτη γραμμή των αιτημάτων του Ευαγγέλου και που, επίσης, στο δικό μου κριτικό λεξιλόγιο δεν εκφράζουν κάτι που είναι ακαθόριστο και γενικόλογο, αλλά κάτι απολύτως καίριο και προσωπικό. Αν ο λογοτεχνικός κριτικός δεν συμπαθήσει ή αντιπαθήσει ένα έργο, αν δηλαδή η γραφή του δεν περάσει ως μέσα στα ίδια τα σπλάχνα του και δεν του προκαλέσει καταστάσεις μέθης, απορίας, ιλίγγου, μαγείας, γέλιου ή δυσφορίας, τότε η προσέγγισή του περιορίζεται στη συμβατική διεκπεραίωση. Σε ό,τι με άλλα λόγια αποτελεί τον κανόνα της σημερινής πληθωριστικής σχολιογραφίας ή της αποχυμωμένης με την εργαλειακή-μεθοδολογική υποστήριξη κριτικής. [...] (από την εισαγωγή του βιβλίου)
Περίληψη
Οι σελίδες που ακολουθούν αποτελούν στην ουσία τους μια απόπειρα διαλόγου με το έργο του Ανέστη Ευαγγέλου, ποιητικό ή πεζό, απόπειρα που πιστεύω ότι διατηρήθηκε ενεργή τα τριάντα τουλάχιστον τελευταία χρόνια. Αν και η απόπειρα έχει μέσα της το στοιχείο της αβεβαιότητας, την προτιμώ από την εξέταση ή την αποτίμηση, όρους κατά τεκμήριο πιο "εξουσιαστικούς". Και τούτο γιατί για μένα το βασικότερο στοιχείο που μπορεί να αποβεί αληθινά καρποφόρο στον κριτικό δεν είναι ο έλεγχος και η μάταιη αποδόμηση ενός έργου, αλλά η προσπάθεια του να το ανασυνθέσει, και έτσι να βρει μια ζωτική οδό επικοινωνίας με το κείμενο που συμπαθεί και κατά προέκταση με τον δημιουργό του. Απόντα ή παρόντα. Χρησιμοποιώ εδώ τετριμμένες ίσως έννοιες, όπως "συμπάθεια", "διάλογος", "ζωτικότητα", "επικοινωνία", έννοιες που βρίσκονταν πάντοτε στην πρώτη γραμμή των αιτημάτων του Ευαγγέλου και που, επίσης, στο δικό μου κριτικό λεξιλόγιο δεν εκφράζουν κάτι που είναι ακαθόριστο και γενικόλογο, αλλά κάτι απολύτως καίριο και προσωπικό. Αν ο λογοτεχνικός κριτικός δεν συμπαθήσει ή αντιπαθήσει ένα έργο, αν δηλαδή η γραφή του δεν περάσει ως μέσα στα ίδια τα σπλάχνα του και δεν του προκαλέσει καταστάσεις μέθης, απορίας, ιλίγγου, μαγείας, γέλιου ή δυσφορίας, τότε η προσέγγισή του περιορίζεται στη συμβατική διεκπεραίωση. Σε ό,τι με άλλα λόγια αποτελεί τον κανόνα της σημερινής πληθωριστικής σχολιογραφίας ή της αποχυμωμένης με την εργαλειακή-μεθοδολογική υποστήριξη κριτικής. [...] (από την εισαγωγή του βιβλίου)
Ο Αλέξης Ζήρας γεννήθηκε το 1945 στην Αθήνα. Είναι κριτικός λογοτεχνίας, γραμματολόγος και μεταφραστής. Στο παρελθόν εργάστηκε ως στέλεχος εμπορικών επιχειρήσεων (1969-1974), υπεύθυνος εκδοτικού προγράμματος στις εκδόσεις "Πλέθρον" (1978-1988), σύμβουλος ραδιοφωνικών προγραμμάτων στην ΕΡΑ και ΕΤ (1982-1993), αρθρογράφος και λογοτεχνικός κριτικός στις εφημερίδες "Θεσσαλονίκη", "Η Αυγή", "Η Καθημερινή", "Ελευθεροτυπία". Σήμερα είναι επιφυλλιδογράφος στη μηνιαία επιθεώρηση "Διαβάζω". Διετέλεσε υπεύθυνος σύνταξης του "Λεξικού Νεοελληνικής Λογοτεχνίας" των εκδόσεων Πατάκη, συντάκτης του "Βιογραφικού Λεξικού" της Εκδοτικής Αθηνών και της "Εγκυκλοπαίδειας Πάπυρος-Λαρούς-Μπριττάνικα", καθώς επίσης και μέλος της συντακτικής επιτροπής των περιοδικών "Σχεδία", "Γράμματα και Τέχνες", "Τομές", "Ρεύματα", "Σημείο" της Λευκωσίας. Από το 2002 έως το 2011 διηύθυνε, μαζί με τον Κ.Γ. Παπαγεωργίου, την τριμηνιαία επιθεώρηση κριτικής "Κ". Άρθρα, κριτικά κείμενα και μεταφράσεις του έχουν επίσης δημοσιευτεί στα περιοδικά: "Η Λέξη", "Το Δέντρο", "Νέα Εστία", "Νέο Επίπεδο", "Θέματα Λογοτεχνίας", "Μπιλιέτο", "Το Τραμ", "Εντευκτήριο", "Νέα Πορεία", "Πόρφυρας", "Γραφή", "Υπόστεγο", "Ελίτροχος", "Η Ακτή" , "Η Άμαξα", "Νέα Εποχή", "Σημείο", "Μικροφιλολογικά", "Ύλαντρον" Κύπρου. Το 2009 και το 2011 εξελέγη, διαδοχικά, πρόεδρος του ΔΣ της Εταιρείας Συγγραφέων.
Έργα του είναι:
Ποίηση
- "Αναζητώντας..." (ιδιωτ. εκδοση), Χαλκίδα, 1966
- "Ο ύπνος των ερωτιδέων", Τραμ, Θεσσαλονίκη, 1976· Πλέθρον, Αθήνα, 1984
Κριτικές μελέτες, δοκίμια
- "Ανατομία εποχής - Πέντε δοκίμια κοινωνικού προβληματισμού", (ιδιωτ. έκδοση), Αθήνα, 1973
- "Θεωρία μορφών (Ζιντ, Κάφκα, Μαλρώ, Χεμινγκουέη, Καμύ, Σάρτρ)", Πλέθρον, 1978· 1992
- "Γενεαλογικά. Για την ποίηση και τους ποιητές του '70", Ρόπτρον, Αθήνα 1989
- "Η πεζογραφία του Περικλή Σφυρίδη: αυτοβιογραφικός λόγος και μυθοπλασία", Μπιλιέτο, Παιανία, 2000
- "Από το προσωπικό στο οντολογικό. Μεταβολές της ποιητικής όρασης του Τάκη Καρβέλη", Γαβριηλίδης, Αθήνα, 2002
- "΄Ενας γραικός στα ξένα: αναγνώσεις άλλων λογοτεχνιών", Γαβριηλίδης, Αθήνα 2003
Ανάτυπα
- Προσεγγίσεις στη νεώτερη ποίηση 1965-1980, Γραφή, Αθήνα, 1980
- "Les Metamorphoses de la prose grecque d' apres guerre. Introduction a l' "Arrets sur l' image", Editions Hatier, Paris 1989
- "Ορισμοί και συσχετίσεις στη νεώτερη ποίηση, 1980-1990", Χαλάνδρι, 1992
- "Η κυπριακή ποίηση.Θεματικές, γλωσσικές,υφολογικές διαστρωματώσεις της", Σημείο, Λευκωσία, 1997
- "Από τη γλώσσα της οργής στην τραυματική γλώσσα: ποιητές και ποιητικές μετά το 1970", ΄Ομβρος, Αθήνα 2001
Πεζό
- "Η συνάντηση Λέον Τρότσκι-Αντρέ Μαλρώ: ένα χρονικό", Γαβριηλίδης, Αθήνα, 2003
Μεταφράσεις:
- Α. Μαλρώ, "Οι κατακτητές", Πλέθρον, Αθήνα 1979· 1999
- Ντ. Χ. Λώρενς, "Ο ήλιος κι άλλα διηγήματα", Νεφέλη, Αθήνα, 1981
- Α. Αρτώ, "Ο καλόγερος", Αιγόκερως, Αθήνα, 1981
- Π. Βερλαίν, "Οι καταραμένοι ποιητές", Αιγόκερως, Αθήνα 1982
- Σ. Μαλλαρμέ, "Ποίηση και μουσική", Πλέθρον, Αθήνα 1983
- Ρ. Μπάρτζιν, "Συνομιλίες με τον Χ. Λ. Μπόρχες", Ηριδανός, Αθήνα, 1985
- Γκυ ντε Μωπασσάν, "8 ερωτικές ιστορίες", Αιγόκερως, Αθήνα 1988
- Α. Μαλρώ, "Σχεδίασμα μιας ψυχολογίας του κινηματογράφου", Ρόπτρον, Αθήνα, 1989
- Λ. Λόβενταλ, "Για μια κριτική θεωρία της λογοτεχνίας", Ρόπτρον, Αθήνα, 1990
- Γκυ ντε Μωπασσάν, "Ο λύκος κι άλλα διηγήματα", Ρόπτρον, 1990
- Μπλαιζ Σαντράρ, "Ο χρυσός", Καστανιώτης, Αθήνα, 1998
- "Η τέχνη της γραφής στον 20ό αιώνα" (συνεντεύξεις ξένων λογοτεχνών), Καστανιώτης, Αθήνα 2000
Ζήρας, Αλέξης, 1945-
Συγγραφέας
Ο Αλέξης Ζήρας γεννήθηκε το 1945 στην Αθήνα. Είναι κριτικός λογοτεχνίας, γραμματολόγος και μεταφραστής. Στο παρελθόν εργάστηκε ως στέλεχος εμπορικών επιχειρήσεων (1969-1974), υπεύθυνος εκδοτικού προγράμματος στις εκδόσεις "Πλέθρον" (1978-1988), σύμβουλος ραδιοφωνικών προγραμμάτων στην ΕΡΑ και ΕΤ (1982-1993), αρθρογράφος και λογοτεχνικός κριτικός στις εφημερίδες "Θεσσαλονίκη", "Η Αυγή", "Η Καθημερινή", "Ελευθεροτυπία". Σήμερα είναι επιφυλλιδογράφος στη μηνιαία επιθεώρηση "Διαβάζω". Διετέλεσε υπεύθυνος σύνταξης του "Λεξικού Νεοελληνικής Λογοτεχνίας" των εκδόσεων Πατάκη, συντάκτης του "Βιογραφικού Λεξικού" της Εκδοτικής Αθηνών και της "Εγκυκλοπαίδειας Πάπυρος-Λαρούς-Μπριττάνικα", καθώς επίσης και μέλος της συντακτικής επιτροπής των περιοδικών "Σχεδία", "Γράμματα και Τέχνες", "Τομές", "Ρεύματα", "Σημείο" της Λευκωσίας. Από το 2002 έως το 2011 διηύθυνε, μαζί με τον Κ.Γ. Παπαγεωργίου, την τριμηνιαία επιθεώρηση κριτικής "Κ". Άρθρα, κριτικά κείμενα και μεταφράσεις του έχουν επίσης δημοσιευτεί στα περιοδικά: "Η Λέξη", "Το Δέντρο", "Νέα Εστία", "Νέο Επίπεδο", "Θέματα Λογοτεχνίας", "Μπιλιέτο", "Το Τραμ", "Εντευκτήριο", "Νέα Πορεία", "Πόρφυρας", "Γραφή", "Υπόστεγο", "Ελίτροχος", "Η Ακτή" , "Η Άμαξα", "Νέα Εποχή", "Σημείο", "Μικροφιλολογικά", "Ύλαντρον" Κύπρου. Το 2009 και το 2011 εξελέγη, διαδοχικά, πρόεδρος του ΔΣ της Εταιρείας Συγγραφέων.
Έργα του είναι:
Ποίηση
- "Αναζητώντας..." (ιδιωτ. εκδοση), Χαλκίδα, 1966
- "Ο ύπνος των ερωτιδέων", Τραμ, Θεσσαλονίκη, 1976· Πλέθρον, Αθήνα, 1984
Κριτικές μελέτες, δοκίμια
- "Ανατομία εποχής - Πέντε δοκίμια κοινωνικού προβληματισμού", (ιδιωτ. έκδοση), Αθήνα, 1973
- "Θεωρία μορφών (Ζιντ, Κάφκα, Μαλρώ, Χεμινγκουέη, Καμύ, Σάρτρ)", Πλέθρον, 1978· 1992
- "Γενεαλογικά. Για την ποίηση και τους ποιητές του '70", Ρόπτρον, Αθήνα 1989
- "Η πεζογραφία του Περικλή Σφυρίδη: αυτοβιογραφικός λόγος και μυθοπλασία", Μπιλιέτο, Παιανία, 2000
- "Από το προσωπικό στο οντολογικό. Μεταβολές της ποιητικής όρασης του Τάκη Καρβέλη", Γαβριηλίδης, Αθήνα, 2002
- "΄Ενας γραικός στα ξένα: αναγνώσεις άλλων λογοτεχνιών", Γαβριηλίδης, Αθήνα 2003
Ανάτυπα
- Προσεγγίσεις στη νεώτερη ποίηση 1965-1980, Γραφή, Αθήνα, 1980
- "Les Metamorphoses de la prose grecque d' apres guerre. Introduction a l' "Arrets sur l' image", Editions Hatier, Paris 1989
- "Ορισμοί και συσχετίσεις στη νεώτερη ποίηση, 1980-1990", Χαλάνδρι, 1992
- "Η κυπριακή ποίηση.Θεματικές, γλωσσικές,υφολογικές διαστρωματώσεις της", Σημείο, Λευκωσία, 1997
- "Από τη γλώσσα της οργής στην τραυματική γλώσσα: ποιητές και ποιητικές μετά το 1970", ΄Ομβρος, Αθήνα 2001
Πεζό
- "Η συνάντηση Λέον Τρότσκι-Αντρέ Μαλρώ: ένα χρονικό", Γαβριηλίδης, Αθήνα, 2003
Μεταφράσεις:
- Α. Μαλρώ, "Οι κατακτητές", Πλέθρον, Αθήνα 1979· 1999
- Ντ. Χ. Λώρενς, "Ο ήλιος κι άλλα διηγήματα", Νεφέλη, Αθήνα, 1981
- Α. Αρτώ, "Ο καλόγερος", Αιγόκερως, Αθήνα, 1981
- Π. Βερλαίν, "Οι καταραμένοι ποιητές", Αιγόκερως, Αθήνα 1982
- Σ. Μαλλαρμέ, "Ποίηση και μουσική", Πλέθρον, Αθήνα 1983
- Ρ. Μπάρτζιν, "Συνομιλίες με τον Χ. Λ. Μπόρχες", Ηριδανός, Αθήνα, 1985
- Γκυ ντε Μωπασσάν, "8 ερωτικές ιστορίες", Αιγόκερως, Αθήνα 1988
- Α. Μαλρώ, "Σχεδίασμα μιας ψυχολογίας του κινηματογράφου", Ρόπτρον, Αθήνα, 1989
- Λ. Λόβενταλ, "Για μια κριτική θεωρία της λογοτεχνίας", Ρόπτρον, Αθήνα, 1990
- Γκυ ντε Μωπασσάν, "Ο λύκος κι άλλα διηγήματα", Ρόπτρον, 1990
- Μπλαιζ Σαντράρ, "Ο χρυσός", Καστανιώτης, Αθήνα, 1998
- "Η τέχνη της γραφής στον 20ό αιώνα" (συνεντεύξεις ξένων λογοτεχνών), Καστανιώτης, Αθήνα 2000
