Στην ιστορία της νεοελληνικής λογοτεχνίας η διαμάχη ανάμεσα στον Εμμανουήλ Ροΐδη και στον Άγγελο Βλάχο το 1877, με αντικείμενο την (ελληνική) ποίηση και κριτική, έχει καταχωρηθεί ως σημαντικό γεγονός του φθίνοντος 19ου αιώνα. Με την απήχησή της επηρέασε πολύτροπα τον πνευματικό χώρο και συνέβαλε σημαντικά στη διαμόρφωση πρόσφορου κλίματος για τις αναζητήσεις της γενιάς του '80, η οποία προσπαθούσε τότε να επιβάλει την παρουσία της. [...] Η διαμάχη Ροΐδη-Βλάχου θεωρήθηκε (ορθά, όπως θα δούμε) διαμάχη και παρουσιάστηκε με τις μεταφορές και τις εικονοποιίες πολεμικής σύγκρουσης. [...] Έχοντας ως κεντρικό πεδίο τα ίδια τα κείμενα, εξετάζεται στη συνέχεια το περιεχόμενο αυτής της διαμάχης και αποτιμάται η σημασία της για την ελληνική γραμματεία.
(από την εισαγωγή)
Περίληψη
Στην ιστορία της νεοελληνικής λογοτεχνίας η διαμάχη ανάμεσα στον Εμμανουήλ Ροΐδη και στον Άγγελο Βλάχο το 1877, με αντικείμενο την (ελληνική) ποίηση και κριτική, έχει καταχωρηθεί ως σημαντικό γεγονός του φθίνοντος 19ου αιώνα. Με την απήχησή της επηρέασε πολύτροπα τον πνευματικό χώρο και συνέβαλε σημαντικά στη διαμόρφωση πρόσφορου κλίματος για τις αναζητήσεις της γενιάς του '80, η οποία προσπαθούσε τότε να επιβάλει την παρουσία της. [...] Η διαμάχη Ροΐδη-Βλάχου θεωρήθηκε (ορθά, όπως θα δούμε) διαμάχη και παρουσιάστηκε με τις μεταφορές και τις εικονοποιίες πολεμικής σύγκρουσης. [...] Έχοντας ως κεντρικό πεδίο τα ίδια τα κείμενα, εξετάζεται στη συνέχεια το περιεχόμενο αυτής της διαμάχης και αποτιμάται η σημασία της για την ελληνική γραμματεία.
O Eμαννουήλ Pοΐδης γεννήθηκε στη Σύρο το 1836. Γιος πλούσιας οικογένειας έζησε τα παιδικά και νεανικά του χρόνια στην Eυρώπη. Tο 1841 εγκαθίσταται στη Γένοβα όπου η φιλελεύθερη επανάσταση του 1848-49 τον σημαδεύει αποφασιστικά στους ιδεολογικούς του προσανατολισμούς. Kατόπιν επιστρέφει στην Eρμούπολη για να φοιτήσει στο ελληνοαμερικανικό λύκειο, αργότερα στο Bερολίνο για να παρακολουθήσει μαθήματα φιλοσοφίας και καταλήγει στη Pουμανία. Aπό το 1864 και μετά ζει μόνιμα στην Aθήνα. Tο 1866 κυκλοφορεί το βιβλίο του "H Πάπισσα Iωάννα" που αφορίζεται από την εκκλησία και προκαλεί τη δικαστική του δίωξη. Πέθανε στην Aθήνα το 1904.
Ροΐδης, Εμμανουήλ Δ., 1836-1905
Συγγραφέας
O Eμαννουήλ Pοΐδης γεννήθηκε στη Σύρο το 1836. Γιος πλούσιας οικογένειας έζησε τα παιδικά και νεανικά του χρόνια στην Eυρώπη. Tο 1841 εγκαθίσταται στη Γένοβα όπου η φιλελεύθερη επανάσταση του 1848-49 τον σημαδεύει αποφασιστικά στους ιδεολογικούς του προσανατολισμούς. Kατόπιν επιστρέφει στην Eρμούπολη για να φοιτήσει στο ελληνοαμερικανικό λύκειο, αργότερα στο Bερολίνο για να παρακολουθήσει μαθήματα φιλοσοφίας και καταλήγει στη Pουμανία. Aπό το 1864 και μετά ζει μόνιμα στην Aθήνα. Tο 1866 κυκλοφορεί το βιβλίο του "H Πάπισσα Iωάννα" που αφορίζεται από την εκκλησία και προκαλεί τη δικαστική του δίωξη. Πέθανε στην Aθήνα το 1904.
Βλάχος, Άγγελος, 1838-1921
Συγγραφέας
Ο Άγγελος Βλάχος γεννήθηκε στην Αθήνα, γιος του Σταύρου Βλάχου και της Σοφίας το γένος Τρικκαλιανού. Σπούδασε στη Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών (αποφοίτησε το 1859) και το 1961 έφυγε για σπουδές στη Γερμανία, όπου παρέμεινε ως την έξωση του Όθωνα. Μετά την επιστροφή του στην Αθήνα εργάστηκε στα Υπουργεία Εκκλησιαστικών και Δημόσιας Εκπαίδευσης (1863 και 1895). Διετέλεσε επίσης τμηματάρχης του Υπουργείου Εξωτερικών της πρώτης κυβέρνησης του Χαριλάου Τρικούπη (θέση από την οποία πήρε μέρος στο Συνέδριο του Βερολίνου του 1878 και στη συνέχεια έγινε γενικός γραμματέας), βουλευτής Αττικής με το κόμμα του Τρικούπη (1885), πρεσβευτής στο Βερολίνο (1887-1890), νομάρχης Κέρκυρας (1893). Συνέβαλε αποφασιστικά στην ίδρυση του Βασιλικού Θεάτρου, αναγκάστηκε ωστόσο να παραιτηθεί πριν την έναρξη της λειτουργίας του και ανέλαβε τη διεύθυνσή του κατά τη διετία 1905-1906, εποχή που ήταν επίσης γενικός διευθυντής των Ελληνικών Τηλεγράφων και Ταχυδρομείων. Πέθανε στην Αθήνα. Συνεργάστηκε με πολλές αθηναϊκές εφημερίδες και περιοδικά της εποχής του (Εφημερίς των Φιλομαθών, Αιών, Καιροί, Το Άστυ, Ακρόπολις, Αυγή, Ασμοδαίος, Εφημερίς, Ελπίς, Στοά , Πανδώρα, Χρυσαλλίς, Ιλισσός, Παρισινή Ηχώ, Παρνασσός, Εστία κ.α.). Ασχολήθηκε με την ποίηση, την πεζογραφία, το θέατρο, το δοκίμιο, την κριτική, τη φιλολογία. Στο χώροτης πεζογραφίας ο Άγγελος Βλάχος ξεκίνησε τη λογοτεχνική του διαδρομή από το χώρο του ρομαντισμού της Α΄ Αθηναϊκής Σχολής, γρήγορα όμως στράφηκε προς μια ρεαλιστική απεικόνιση της καθημερινής ζωής στην Αθήνα , που βρισκόταν τότε στα πρώτα στάδια της αστικοποίησης. Υποστηρίζοντας εξάλλου την άποψη του περί παρακμής του δυτικού πολιτισμού ο Βλάχος πρόβαλε μια ιδεαλιστικής καταγωγής ελληνοκεντρική κοσμοθεωρία στο χώρο της ποίησης, τακτική που προκάλεσε την περίφημη κριτική διαμάχη του με τον Εμμανουήλ Ροΐδη το 1877, με αφορμή την εισήγηση του τελευταίου στον ποιητικό διαγωνισμό του Παρνασσού τη χρονιά εκείνη. Ανάλογη υπήρξε και η πορεία του στο χώρο του θεάτρου, όπου υπήρξε ένας από τους εισηγητές της στροφής προς την ηθογραφία και υποστήριξε τη δημιουργία ενός είδους εθνικής κωμωδίας, η οποία συνδύαζε τη σατιρική αντιμετώπιση προσώπων και καταστάσεων της εποχής με σαφείς διδακτικές προθέσεις. Γενικότερα ο Άγγελος Βλάχος θεωρήθηκε ως πρόδρομος της λογοτεχνικής γενιάς του 1880. Στο χώρο της γλώσσας υιοθέτησε την απλή καθαρεύουσα, την οποία έκρινε ως ιδανική λύση στα πλαίσια της διαμάχης ανάμεσα στους αρχαϊστές και τους υποστηρικτές της δημοτικής. 1. Για περισσότερα βιογραφικά στοιχεία του Άγγελου Βλάχου βλ. Γκότση Γεωργία, «Άγγελος Βλάχος», Η παλαιότερη πεζογραφία μας · Από τις αρχές της ως τον πρώτο παγκόσμιο πόλεμοΕ΄ · 1830-1880, σ.194-239. Αθήνα, Σοκόλης, 1996, Γιαλουράκης Μανώλης, «Βλάχος Άγγελος», Μεγάλη Εγκυκλοπαίδεια της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας4. Αθήνα, Χάρη Πάτση, χ.χ., Στέφος Δημήτρης, «Βλάχος Άγγελος», Παγκόσμιο Βιογραφικό Λεξικό 2. Αθήνα, Εκδοτική Αθηνών, 1984.
(πηγή: Αρχείο Ελλήνων Λογοτεχνών, Ε.ΚΕ.ΒΙ.).
