ΣΥΓΧΩΡΕΙΝ-ΤΟ ΑΣΥΓΧΩΡΗΤΟ ΚΑΙ ΤΟ ΑΠΑΡΑΓΡΑΠΤΟ

Περίληψη

Η συγχώρηση, αν υπάρχει κάτι τέτοιο, δεν πρέπει και δεν μπορεί να συγχωρεί παρά μόνο το ασυγχώρητο, το ανεξιλέωτο - και συνεπώς να κάνει το αδύνατον.[...]. Θα πρέπει να διερωτηθούμε αν το ανεπανόρθωτο σημαίνει το ασυγχώρητο. Δεν το πιστεύω, όπως επίσης το απαράγραπτο", μια δικαιική έννοια, δεν ανήκει στην τάξη της συγχώρησης και δεν σημαίνει το ασυγχώρητο." Jacques Derrida Σε αυτό το βιβλίο δημοσιεύεται η διάλεξη που εξεφώνησε ο Ζακ Ντερριντά στο Γαλλικό Ινστιτούτο Αθηνών (18 Δεκεμβρίου 1997), η οποία πραγματεύεται την έννοια της συγχώρησης και τη σχέση της με την ηθική, το δίκαιο και την πολιτική. Από αυτόν το συσχετισμό ο Γάλλος φιλόσοφος θα πραγματευθεί θέματα που αφορούν γενικότερα τη σχέση της δικής του σκέψης, της αποδόμησης, με την ηθικο-δικαιικο-πολιτική τάξη. Η αντάξια του ονόματός της συγχώρηση είναι απροϋπόθετη, δηλαδή υπερ-ηθική, χωρίς κανόνες, και εκχωρείται χωρίς όρους, χωρίς να είναι εκ των προτέρων απαραίτητη η αίτηση συγχώρησης. Γι' αυτό και συγχωρεί μόνο το ασυγχώρητο, αυτό πού αδυνατούμε να συγχωρήσουμε, ακόμη και αν το θέλουμε. Αντίθετα η υπό προϋποθέσεις συγχώρηση -σχετική και ηθική- εκχωρείται υπό τον όρο ο αδικητής να έχει ζητήσει προηγουμένως συγχώρηση από το θύμα του. Στην απροϋπόθετη συγχώρηση, επειδή είναι ξένη, ετερογενής προς την τάξη του δικαίου και της πολιτικής, είναι αδύνατον να στηρίξει κανείς το δίκαιο και την πολιτική. Ωστόσο η υπό προϋποθέσεις συγχώρηση εμφανίζεται σε αυτή την τάξη με άλλα, συναφή ονόματα και υπό πολλές μορφές. Γι' αυτό και ο Ντερριντά πραγματεύτεαι τα προβλήματα που εγείρουν η αμνηστία, η παραγραφή, το απαράγραπτο, ο Άουσβιτς (η Σοά), η καινοφανής έννοια του εγκλήματος κατά της ανθρωπότητας, το κυριαρχικό δικαίωμα απονομής χάριτος, ο παγκόσμιος εκθεατρισμός της αίτησης συγχώρησης από αρχηγούς κρατών και από την Εκκλησία (για τα εγκλήματα που έχουν διαπραχθεί εναντίον άλλων κρατών ή εθνοτήτων), το απαρτχάιντ (η προσφυγή στη συγχώρηση εν είδει αμνηστίας εν όψει της εθνικής συμφιλίωσης).