Η ΤΑΞΙΚΗ ΝΕΥΡΩΣΗ

Περίληψη

[...] Το ωραίο βιβλίο του Vincent de Gaulejac για την "Ταξική νεύρωση", που εγκαινιάζει τη σειρά αυτή, αποτελεί εξαιρετικό δείγμα μιας τέτοιας δουλειάς. Πρόκειται για τη διερεύνηση των νευρωτικών φαινομένων, τουλάχιστον ορισμένων από αυτά, που επιχειρείται με βάση μια διπλή προβληματική, κοινωνιολογική και ψυχολογική. Ο Vincent de Gaulejac επικεντρώνει την προσοχή του στον σημαντικό ρόλο που διαδραματίζει η κοινωνική μετατόπιση, ανέλιξη ή υποβάθμιση, στην παραγωγή των νευρωτικών φαινομένων. Ο συγγραφέας καταδεικνύει ότι στις περιπτώσεις αυτές είναι αδύνατον να αναγάγει κανείς την νεύρωση μόνο σε μια κοινωνική ή ψυχολογική αιτιότητα, αλλά ούτε και σε μια άθροιση παραγόντων. Πρόκειται, απεναντίας, για μια άρθρωση διαδικασιών σε πολλά επίπεδα: κοινωνικές διαδικασίες κυριαρχίας και ακύρωσης μεταξύ κυρίαρχων και υποτελών· ενδο-οικογενειακές διαδικασίες, αντιφατικές απαιτήσεις γονιών για σεβασμό από τα παιδιά τους τη στιγμή που αυτά κάνουν τις ταυτίσεις τους με άλλα, εκτός των γονιών τους, πρότυπα· ενδο-ψυχικές διαδικασίες, συγκρούσεις σχετικές με την ταυτοποίηση, συγκρούσεις ανάμεσα στο υπερ-εγώ και το ιδεώδες του εγώ... Οι συγκρούσεις κοινωνικών ομάδων ανακλώνται σε αντιφατικές οικογενειακές επιταγές, οι οποίες με τη σειρά τους υπερκαθορίζουν τις ψυχικές συγκρούσεις και μεγεθύνουν τα χάσματα. Οι έννοιες της κοινωνικής "θέσης" και της κοινωνικής μετατόπισης τις οποίες διερευνά ο Vincent de Gaulejac, ξεκινώντας από τον Bourdieu, και οι ψυχαναλυτικές έννοιες των ψυχικών συγκρούσεων και μηχανισμών χρησιμοποιούνται συνθετικά για τη συγκρότηση συνδυαστικών μοντέλων ανάλυσης της νεύρωσης, τα οποία στηρίζονται σε κλινικές περιπτώσεις και εφαρμόζονται, για πληρέστερη κατανόηση, σε λογοτεχνικά κείμενα.

Με αυτό τον τρόπο, εμπλουτίζεται όχι μόνον η θεωρητική αλλά και η πρακτική κατανόηση της νεύρωσης. Αναφέρομαι κυρίως στις αναλύσεις που έχουν γίνει για τα αισθήματα ντροπής και ενοχής, τα οποία, σε ορισμένα τουλάχιστον πρόσωπα, δεν μπορούν να γίνουν κατανοητά παρά ως εσώτατη συν