Τα "Απομνημονεύματα" που ο Κολοκοτρώνης υπαγόρεψε στον Γ. Τερτσέτη, ξεχωρίζουν κειμήλιο λόγου, πατριωτισμού, παρατηρητικότητας, απλότητας, ζωντάνιας και αγνής λαϊκής θυμοσοφίας. Κι όμως το κράτος τα αγνοεί. Ποτέ δε "σκέφθηκε" ν' αναφτερώσει τη σκέψη και την καρδιά των νιάτων βάζοντάς τα στα σχολεία μας, σαν ένα από τα βασικά αναγνώσματα. Για την "παράλειψη" αυτή, που δεν έχει κανένα ελαφρυντικό, βαρύτατη είναι η ευθύνη εκείνων που κατευθύνουν την παιδεία μας. (Δημήτρης Φωτιάδης)
Περίληψη
Τα "Απομνημονεύματα" που ο Κολοκοτρώνης υπαγόρεψε στον Γ. Τερτσέτη, ξεχωρίζουν κειμήλιο λόγου, πατριωτισμού, παρατηρητικότητας, απλότητας, ζωντάνιας και αγνής λαϊκής θυμοσοφίας. Κι όμως το κράτος τα αγνοεί. Ποτέ δε "σκέφθηκε" ν' αναφτερώσει τη σκέψη και την καρδιά των νιάτων βάζοντάς τα στα σχολεία μας, σαν ένα από τα βασικά αναγνώσματα. Για την "παράλειψη" αυτή, που δεν έχει κανένα ελαφρυντικό, βαρύτατη είναι η ευθύνη εκείνων που κατευθύνουν την παιδεία μας. (Δημήτρης Φωτιάδης)
Θεόδωρος Κολοκοτρώνης, Ραμαβούνι Μεσσηνίας 1770 Αθήνα 1843:
Η σημαντικότερη ηγετική φυσιογνωμία της Επανάστασης. Το όνομα του Κολοκοτρώνη συνδέθηκε με τις σημαντικότερες φάσεις του Αγώνα στην Πελοπόννησο. Ο πατέρας του Κωνσταντής Κολοκοτρώνης πήρε μέρος στην ένοπλη εξέγερση του Ελληνισμού, που υποκινήθηκε από την Αικατερίνη Β΄ της Ρωσίας το 1770, και σκοτώθηκε σε συγκρούσεις μαζί με δύο αδελφούς του. Τα γεγονότα αυτά υπήρξαν καθοριστικά για τη διαμόρφωση του χαρακτήρα του Θεόδωρου Κολοκοτρώνη. 'Aρχισε τη δράση του το 1805, όταν πήρε μέρος στις ναυτικές επιχειρήσεις του ρωσικού στόλου την περίοδο του ρωσοτουρκικού πολέμου. Αργότερα υπηρέτησε στο ελληνικό στρατιωτικό σώμα που οργάνωσαν οι 'Aγγλοι και τιμήθηκε με το βαθμό του ταγματάρχη για τη δράση του εναντίον των Γάλλων. Το 1818 μυήθηκε στη Φιλική Εταιρεία και άρχισε με πάθος να προετοιμάζει τον Αγώνα στην Πελοπόννησο.
Με την έναρξη της Επανάστασης αναδείχτηκε η στρατιωτική ιδιοφυία του Κολοκοτρώνη. Η παράδοση της Καλαμάτας (23 Μαρτίου 1821), η άλωση της Τριπολιτσάς (23 Σεπτεμβρίου 1821), οι νίκες στο Βαλτέτσι, τα Βέρβενα και τα Δολιανά εδραίωσαν το κύρος του ως στρατιωτικού ηγέτη, παράλληλα όμως προκάλεσαν και τις πρώτες αντιδράσεις μερίδας των τοπικών αρχόντων. Η αντίδραση αυτή κορυφώθηκε με την έλευση του Δ. Υψηλάντη που επεδίωξε να οργανώσει πολιτικά την Επανάσταση, και πήρε τη μορφή ανοικτής ρήξης μεταξύ στρατιωτικών και προκρίτων. Ο Κολοκοτρώνης προσπάθησε να συνδιαλλάξει τις αντιμαχόμενες μερίδες και να αποτρέψει την κατάρρευση της νεαρής Επανάστασης. Στις 26 Ιουλίου 1822 η ιστορική νίκη του στα Δερβενάκια οδήγησε στον αποδεκατισμό της στρατιάς του Δράμαλη, διέσωσε τον Αγώνα στην Πελοπόννησο και επικύρωσε, για μια ακόμα φορά, τις εξαιρετικές στρατιωτικές ικανότητες του "Γέρου" του Μοριά. Οι επιτυχίες αυτές δεν απέτρεψαν τη συνεχιζόμενη και κλιμακούμενη αντιπαράθεση μεταξύ στρατιωτικών και κυβερνητικών, της οποίας θύμα υπήρξε και ο Κολοκοτρώνης. Στις ένοπλες συγκρούσεις ο γιος του Πάνος και ο ίδιος συνελήφθησαν και κρατήθηκαν στο Ναύπλιο.
Ο Κολοκοτρώνης αμνηστεύθηκε από την κυβέρνηση την περίοδο που ο Ιμπραήμ αποβιβάστηκε στην Πελοπόννησο και μαζί με τον Πετρόμπεη Μαυρομιχάλη προσπάθησε να εμποδίσει την ανακατάληψη της Πελοποννήσου από τους Τούρκους και να εμψυχώσει το δοκιμαζόμενο πληθυσμό. Ως το τέλος της Επανάστασης ο Κολοκοτρώνης συνέχισε να διαδραματίζει ενεργό ρόλο στα στρατιωτικά και πολιτικά πράγματα της εποχής. Υποστήριξε θερμά τον Καποδίστρια και δέχτηκε με ενθουσιασμό την εκλογή του Όθωνα. Η διαφωνία του με τα μέτρα και την πολιτική της Αντιβασιλείας κατέληξε στη δίωξη και την πολύκροτη δίκη του με την κατηγορία της εσχάτης προδοσίας. Καταδικάστηκε σε θάνατο μαζί με το Δημ. Πλαπούτα παρά τις διαφωνίες των Τερτσέτη και Πολυζωίδη. Με την ενηλικίωση του Όθωνα πήρε χάρη, ονομάστηκε στρατηγός και έλαβε το αξίωμα του συμβούλου της Επικρατείας. Στα τελευταία χρόνια της ζωής του ο Κολοκοτρώνης υπαγόρευσε στον Γεώργιο Τερτσέτη τα "Απομνημονεύματά" του που κυκλοφόρησαν το 1851 με τον τίτλο ''Διήγησις συμβάντων της ελληνικής φυλής από τα 1770 έως τα 1836''. Τα "Απομνημονεύματα" του Κολοκοτρώνη αποτέλεσαν και αποτελούν πολύτιμη πηγή για την Ελληνική Επανάσταση.
Φωτιάδης, Δημήτρης Α.
Συγγραφέας
Δημήτρης Φωτιάδης (1898-1988). Ο Δημήτρης Φωτιάδης, γιος του γαιοκτήμονα και λογοτέχνη Αλέκου Φωτιάδη, γεννήθηκε και πέρασε τα νεανικά του χρόνια στη Σμύρνη. Κατά τη διάρκεια του Μικρασιατικού Πολέμου υπηρέτησε ως εθελοντής και μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή έφυγε στην Αθήνα. Εργάστηκε ως υπάλληλος ναυτιλιακού γραφείου στον Πειραιά, ενώ παράλληλα μπήκε στους λογοτεχνικούς και δημοσιογραφικούς κύκλους. Κατά τη διάρκεια της γερμανικής κατοχής εργάστηκε ως ανταποκριτής στην Αίγυπτο, το Λονδίνο και τη Μέση Ανατολή. Κατά τη διάρκεια του εμφυλίου διώχτηκε και εξορίστηκε για τα αριστερά πολιτικά του φρονήματα και στη συνέχεια έγινε μέλος της Διοικητικής Επιτροπής στην ΕΔΑ. Από το 1936 και για πέντε χρόνια διηύθυνε το λογοτεχνικό περιοδικό Νεοελληνικά Γράμματα και από το 1945 ως το 1948 τα Ελεύθερα Γράμματα. Στο χώρο της λογοτεχνίας ασχολήθηκε κυρίως με το θέατρο, όπου πρωτοεμφανίστηκε επίσημα το 1931 με το βραβευμένο στον Καλοκαιρίνειο δραματικό διαγωνισμό έργο Μάνια Βιτρόβα, που παραστάθηκε τον επόμενο χρόνο από το Λαϊκό Θέατρο του Μάνου Κατράκη. Τον ίδιο χρόνο βραβεύτηκε στο διαγωνισμό της καλλιτεχνικής λέσχης Ατελιέ για το μονόπρακτο θεατρικό του έργο Το μαγεμένο βιολί. Έργα του ανέβηκαν επίσης από τους θιάσους της Μαρίκας Κοτοπούλη και των Ενωμένων Καλλιτεχνών, ενώ ασχολήθηκε επίσης με τη θεατρική μετάφραση, την ιστοριογραφία και το δοκίμιο. Τιμήθηκε με το Μετάλλιο της Εταιρείας Ελληνικών Σπουδών του Πανεπιστημίου της Σορβόννης (1939) και το Κρατικό Βραβείο Μυθιστορηματικής Βιογραφίας (1982 για το έργο του Ενθυμήματα). Πέθανε στην Αθήνα. Για περισσότερα βιογραφικά στοιχεία του Δημήτρη Φωτιάδη βλ. Άγρας Τέλλος, «Φωτιάδης Δημήτρης», Μεγάλη Ελληνική Εγκυκλοπαίδεια 24. Αθήνα, Πυρσός, 1934 και χ.σ. «Φωτιάδης Δημήτρης», Παγκόσμιο Βιογραφικό Λεξικό 9β. Αθήνα, Εκδοτική Αθηνών, 1988.
(Πηγή: Αρχείο Ελλήνων Λογοτεχνών, Ε.ΚΕ.ΒΙ.).
Πολυζωίδης, Αναστάσιος
Συγγραφέας
Ο Αναστάσιος Πολυζωίδης υπήρξε διακεκριμένος νομικός, νομομαθής, λόγιος και πολιτικός. Γεννήθηκε το έτος 1802 στο Μελένικο της Μακεδονίας, 70 χιλιόμετρα βοριοδυτικά της πόλεως των Σερρών: Το ελληνικότατο Μελένικο περιήλθε το 1913 στο κράτος της Βουλγαρίας.
Σε πολύ νεαρή ηλικία πήγε στην Ευρώπη για ανώτερες σπουδές, όπου σπούδασε νομικά και ιστορία στα Πανεπιστήμια Γοττίνγκης, Βερολίνου και Βιέννης. Όταν το 1821 άρχισε η Ελληνική Επανάσταση διέκοψε τις σπουδές και κατέβηκε στην Ελλάδα. Πρόσφερε τις γνώσεις του στις εργασίες της Πρώτης Εθνικής Συνελεύσεως της Επιδαύρου. Νεώτατος ακόμη, μόλις είκοσι χρονών, συνέταξε κατά το μεγαλύτερο μέρος το Σύνταγμα της Επιδαύρου και την περίφημη διακήρυξη του 1822, με την οποία γινόταν διάκριση μεταξύ της Ελληνικής Επαναστάσεως και των επαναστατικών κινημάτων την Ευρώπης.
Ο πόλεμος των Ελλήνων, έγραφε, είναι εθνικός και ιερός με μοναδικό σκοπό την εθνική αποκατάσταση, έξω από τις δημαγωγικές και ιδιοτελείς επιδιώξεις και αρχές των κοινωνικών κινημάτων της εποχής. Διετέλεσε τότε και Γραμματέας του Υπουργικού Συμβουλίου με πρόεδρο τον Αλέξανδρο Μαυροκορδάτο. Αργότερα επικεφαλής αντιπροσωπίας μετέβη στο Λονδίνο για τη διαπραγμάτευση του πρώτου δανείου. Έλαβε μέρος στην τελευταία φάση της πολιορκίας του Μεσολογγίου και στην ηρωική Έξοδο. Είναι αυτός που αργότερα σε ομιλία του στο Ναύπλιο ονόμασε το Μεσολόγγι "Ιεράν Πόλιν", ονομασία που επεκράτησε.
Το 1828 πιστεύοντας ότι ο Αγώνας είχε τελειώσει πήγε στο Παρίσι για ολοκλήρωση των σπουδών του. Στο νέο ελληνικό κράτος κατέλαβε σπουδαία αξιώματα: Πρόεδρος Πρωτοδικών Ναυπλίου, Νομάρχης Αττικοβοιωτίας, Υπουργός Παιδείας, Θρησκευμάτων και Εσωτερικών. Ως Υπουργός παιδείας συνέβαλε τα μέγιστα στην οργάνωση και λειτουργία του πρώτου πανεπιστημίου του Ελληνικού Κράτους. Πέθανε στη Αθήνα το 1873.
Τερτσέτης, Γεώργιος
Συγγραφέας
Γεώργιος Τερτσέτης (1800- 1873). Ο Γεώργιος Τερτσέτης, δικαστικός και νομικός, γιος του Ναθαναήλ Τερτσέτη και της Κατερίνας Στρούντζα, γεννήθηκε στη Ζάκυνθο το 1800. Η οικογένειά του καταγόταν από τη Μασσαλία και θρησκευτικά ανήκε στο ρωμαιοκαθολικισμό. Πρώτος δάσκαλός του στάθηκε ο ιερέας Lorenzo di Remo. Σπούδασε νομικά στη Μπολώνια και την Πάντοβα, όπου παρακολούθησε επίσης μαθήματα ιταλικής φιλολογίας και εντάχθηκε στο κίνημα του καρμποναρισμού. Όταν επέστρεψε στον ελλαδικό χώρο μυήθηκε στη Φιλική Εταιρεία και στάλθηκε στην Πελοπόννησο για την οργάνωση του Αγώνα, επέστρεψε όμως σύντομα για λόγους υγείας στη Ζάκυνθο, όπου ήρθε σ’ επαφή με το Μάρκο Μπότσαρη και τον κύκλο του Σολωμού. Την περίοδο του Καποδίστρια πολέμησε στη δυτική Ρούμελη και από το 1832 καθηγητής γαλλικών και ιστορίας στο προκαταρκτικό σχολείο και αργότερα καθηγητής στρατιωτικής ιστορίας στη στρατιωτική σχολή του Ναυπλίου. Το 1833 έγραψε το ποίημα Το φίλημα, αφιερωμένο στον Όθωνα, σε γλώσσα εμπνευσμένη από το δημοτικό τραγούδι. Ήταν ένας από τους δικαστές του Κολοκοτρώνη στη δίκη του Ναυπλίου (1834) και κατόπιν άρνησής του να υπογράψει την καταδικαστική απόφαση διώχθηκε από το αξίωμά του και παραπέμφθηκε σε δίκη, όπου αθωώθηκε μετά τη γνωστή απολογία του. Παραιτήθηκε ωστόσο κι έφυγε για το Παρίσι, όπου έμεινε ως το 1844. Εκεί συνδέθηκε με το Φλωριέλ, τον Γκιζώ και άλλους. Γύρισε στην Αθήνα, όπου εργάστηκε ως αρχειοφύλακας της Βουλής των Ελλήνων. Το 1847 δημοσίευσε την ποιητική συλλογή Απλή γλώσσα με ποιήματα δικά του και άλλων και το 1856 δύο μεγάλα σε έκταση ποιήματα με τίτλους Οι γάμοι του μεγάλου Αλεξάνδρου και Κορίννα και Πίνδαρος. Άλλα έργα του: La morte di Socrate (δράμα), διάφορα πεζά, ποιήματα, λόγοι, διαλέξεις μια κωμωδία του 1858 και μεταφράσεις (του Πλατωνικού Κρίτωνος κ.α.). Το 1861 ταξίδεψε στην Ιταλία ως απεσταλμένος του Όθωνα και το 1866 στην Ευρώπη απεσταλμένος της ελληνικής κυβερνήσεως, με αφορμή την επανάσταση στην Κρήτη. Κατά τη διάρκεια αυτού του ταξιδιού παντρεύτηκε στο Παρίσι τη γαλλίδα λογογράφο Adelαide Germain. Ο Τερτσέτης είναι γνωστός κυρίως για τα απομνημονεύματα που συνέγραψε καθ' υπαγόρευση, ιδιαίτερα εκείνα του Κολοκοτρώνη, αλλά και του Νικηταρά και άλλων αγωνιστών. Στα ποιητικά του έργα είναι εμφανής η σολωμική επίδραση, καθώς και επιδράσεις από το δημοτικό τραγούδι. Ο Τερτσέτης στάθηκε ένας από τους λόγιους που συνέδεσαν την Επτανησιακή Σχολή με την Α΄ Αθηναϊκή. Πέθανε το 1873 στην Αθήνα. Για περισσότερα βιογραφικά στοιχεία του Γεώργιου Τερτσέτη βλ. Βαλέτας Γ.Μ., «Τερτσέτης Γεώργιος», Μεγάλη Ελληνική Εγκυκλοπαίδεια 22. Αθήνα, Πυρσός, 1933, Γιαλουράκης Μανώλης, «Τερτσέτης Γεώργιος», Μεγάλη Εγκυκλοπαίδεια της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας 12. Αθήνα, Χάρη Πάτση, χ.χ. και Σολωμού Αλίκη, «Τερτσέτης Γεώργιος - Μάρκος», Παγκόσμιο Βιογραφικό Λεξικό 9β. Αθήνα, Εκδοτική Αθηνών, 1988.
(Πηγή: Αρχείο Ελλήνων Λογοτεχνών, Ε.ΚΕ.ΒΙ.).
Χρυσανθόπουλος, Φώτιος
Συγγραφέας
Χρυσανθόπουλος, Φώτιος ή Φωτάκος (1798-1878). Αγωνιστής του 1821, υπασπιστής του Θ. Κολοκοτρώνη και απομνημονευματογράφος. Ο πατέρας του ήταν ο ιερέας παπα-Γιαννάκης, γι' αυτό και τα αδέρφια του ονομάστηκαν Παπαγιαννακόπουλοι. Γεννήθηκε στα Μαγούλιανα Γορτυνίας. Την εποχή που η Φιλική Εταιρεία δυνάμωνε, βρίσκεται στην Ρωσία ως εμποροϋπάλληλος. Μυείται στην Εταιρεία και μεταβαίνει στα Λαγκάδια Γορτυνίας για να συναντήσει τον Κανέλλον Δεληγιάννην. Στο ξέσπασμα της Επανάστασης, βρίσκεται εξω από την Τρίπολη με τον Δεληγιάννη. Ο Κολοκοτρώνης τον ονομάζει πρώτο καπετάνιο του λόχου που πρωτοίδρυσε στο χωριό Πιάνα της Τρίπολης. Στα χρόνια του Καποδίστρια ήταν ταγματάρχης και στην εποχή του Όθωνα διορίστηκε δασάρχης. Τα Απομνημονεύματά του αποτελούν πολύτιμη ιστορική πηγή, γιατί ως υπασπιστής του Κολοκοτρώνη είχε την δυνατότητα να γνωρίζει πρόσωπα και γεγονότα.Έγραψε επίσης τον Βίο του Παπαφλέσσα και τους Βίους Πελλοπονησίων ανδρών.
Κόκκινος, Διονύσιος Α.
Συγγραφέας
Διονύσιος Α. Κόκκινος (1884-1967). Ο Διονύσιος Κόκκινος του Αντωνίου και της Αγγελικής γεννήθηκε στον Πύργο Ηλείας. Φοίτησε στην Ιατρική σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών και στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών, δεν ολοκλήρωσε όμως τις σπουδές του, καθώς από νωρίς τον κέρδισαν η δημοσιογραφία και η λογοτεχνία. Από το 1935 και για είκοσι χρόνια εργάστηκε ως διευθυντής της Εθνικής Βιβλιοθήκης. Πρωτοεμφανίστηκε στο χώρο των γραμμάτων το 1908 με τη δημοσίευση ενός διηγήματος στο "Νουμά" του Δ.Ταγκόπουλου και την ίδια περίοδο εξέδωσε την εφημερίδα "Μέλλον", ενώ παράλληλα συνέχισε να δημοσιεύει κριτικά άρθρα και χρονογραφήματα σε έντυπα της εποχής (όπως οι εφημερίδες "Ακρόπολις", "Καθημερινή", "Έθνος", "Πρωία") με διάφορα ψευδώνυμα, κυρίως τα Μακκαβαίος και Άριελ. Πήρε μέρος στους Βαλκανικούς Πολέμους ως οπλίτης και το 1914 εξέδωσε τέσσερις τόμους με εντυπώσεις του. Τιμήθηκε με το Βραβείο Ιστορίας της Ακαδημίας Αθηνών (για το ογκώδες ιστορικό έργο του "Ελληνική Επανάστασις") και το Εθνικό Αριστείο Γραμμάτων και Τεχνών (1948, για τη συνολική προσφορά του). Το 1950 εξελέγη τακτικό μέλος της Ακαδημίας Αθηνών. Πέθανε στην Αθήνα. Το λογοτεχνικό έργο του Διονύσιου Κόκκινου, πλούσιο σε ποσότητα καλύπτει τους χώρους του μυθιστορήματος, του διηγήματος, ενώ έγραψε και έργα για το θέατρο, από το οποία το μονόπρακτο "Η χαμένη" παραστάθηκε το 1939 από το θίασο της Μαρίκας Κοτοπούλη. Για περισσότερα βιογραφικά στοιχεία του Διονύσιου Κόκκινου βλ. Δόξας Τάκης, "Κόκκινος Α. Διονύσιος", στη "Μεγάλη Εγκυκλοπαίδεια της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας", τ. 8. Αθήνα: Χάρη Πάτση, χ.χ., Χατζηβασιλείου Βαγγέλης, "Διονύσιος Α. Κόκκινος", στο έργο "Η παλαιότερη πεζογραφία μας: από τις αρχές της ως τον πρώτο παγκόσμιο πόλεμο", τ. ΙΑ΄, 1900-1914, σ.377-394. Αθήνα: Σοκόλης, 1998, Ω., "Κόκκινος Διονύσιος", στη "Μεγάλη Ελληνική Εγκυκλοπαίδεια", τ. 14. Αθήνα: Πυρσός, 1930 και χ.σ., "Κόκκινος Διονύσιος", στο "Παγκόσμιο Βιογραφικό Λεξικό", τ. 4. Αθήνα: Εκδοτική Αθηνών, 1985.
(Πηγή: Αρχείο Ελλήνων Λογοτεχνών, Ε.ΚΕ.ΒΙ.).
