Το μοντέρνο πνεύμα ήταν η πιο σημαντική δύναμη επαναπροσδιορισμού της αρχιτεκτονικής και της τέχνης σε ολόκληρη την Ευρώπη στις δεκαετίες του 1920 και 1930. Και οι εκδοχές του μοντέρνου στην Αθήνα του μεσοπολέμου αποτέλεσαν σημεία συνάντησης των δημιουργικών δυνάμεων της εποχής με μια κοινωνική πραγματικότητα που αναζητούσε "εκμοντερνισμό" χωρίς να αποποιείται ιστορία και παραδόσεις. Οι αστικές πολυκατοικίες στο Κέντρο της Αθήνας και οι μικρές μονοκατοικίες στα προάστια, τα λιτά σχολεία σε όλες τις γειτονιές και τα κτίριο κοινωνικής πρόνοιας -σανατόρια, νοσοκομεία, παιδουπόλεις- έδωσαν, πλάι στην τέχνη και το λόγο, το μέτρο μιας συνολικής προσπάθειας που επιβιώνει ως τις μέρες μας. Στρέφουμε ξανά τα μάτια μας σε αυτή την εποχή επειδή πιστεύουμε ότι έχει ακόμα πολλά να μας πει, περισσότερα από εκείνα που ήδη ξέρουμε, κυρίως τώρα που το αίτημα της νεωτερικότητας είναι πάλι επίκαιρο, όπως τότε.
Περιλαμβάνονται τα κείμενα: - Βασιλική Πετρίδου, "Μοντέρνο κράτος, μοντέρνα Αθήνα, μοντέρνα αρχιτεκτονική" - Ηλίας Κωνσταντόπουλος, "Η χαμένη γωνία και ο αριθμός '3'" - Τίνα Καραλή, "Ελληνικότητα και μοντέρνο στον μεσοπόλεμο: οι μεταμορφώσεις της ελληνικότητας από το Esprit Nouveau στο 3ο Μάτι" - Κώστας Τσιαμπάος, "Για μια αρχιτεκτονική του βλέμματος: η διατριβή του Δοξιάδη και οι αισθητικές θεωρίες της εποχής της" - Αιμιλία Αθανασίου, "Μηχανές υγείας-μηχανές ζωής: τα 'μοντέρνα' νοσοκομεία στην Αθήνα του μεσοπολέμου" - Κατερίνα Χατζηκωνσταντίνου, "Μοντέρνες εκδοχές της υγείας στο σανατόριο 'Σωτηρία'" - Σταύρος Μαρτίνος, "Ο ρόλος του Σταύρου Παπαδάκη στη διοργάνωση του 4ου CIAM" - Μάρω Καρδαμίτση - Αδάμη, "Είναι μοντέρνος ο Γιάννης Λυγίζος;" - Βασίλης Κολώνας, "Ο 'αθηναϊκός' μοντερνισμός και η 'σχολή' της Θεσσαλονίκης: η κρατική και η ιδιωτική πρωτοβουλία στη διάρκεια της ανοικοδόμησης (1920-1940)" - Παναγιώτης Πάγκαλος, "Ο Παρθενώνας των Αθηνών ως έργο της μοντέρνας αρχιτεκτονικής" - Ελένη Αμερικάνου, Πάνος Εξαρχόπουλος, "Κατεδαφισμένα και αλλοιωμένα κτίρια της μο
Περίληψη
Το μοντέρνο πνεύμα ήταν η πιο σημαντική δύναμη επαναπροσδιορισμού της αρχιτεκτονικής και της τέχνης σε ολόκληρη την Ευρώπη στις δεκαετίες του 1920 και 1930. Και οι εκδοχές του μοντέρνου στην Αθήνα του μεσοπολέμου αποτέλεσαν σημεία συνάντησης των δημιουργικών δυνάμεων της εποχής με μια κοινωνική πραγματικότητα που αναζητούσε "εκμοντερνισμό" χωρίς να αποποιείται ιστορία και παραδόσεις. Οι αστικές πολυκατοικίες στο Κέντρο της Αθήνας και οι μικρές μονοκατοικίες στα προάστια, τα λιτά σχολεία σε όλες τις γειτονιές και τα κτίριο κοινωνικής πρόνοιας -σανατόρια, νοσοκομεία, παιδουπόλεις- έδωσαν, πλάι στην τέχνη και το λόγο, το μέτρο μιας συνολικής προσπάθειας που επιβιώνει ως τις μέρες μας. Στρέφουμε ξανά τα μάτια μας σε αυτή την εποχή επειδή πιστεύουμε ότι έχει ακόμα πολλά να μας πει, περισσότερα από εκείνα που ήδη ξέρουμε, κυρίως τώρα που το αίτημα της νεωτερικότητας είναι πάλι επίκαιρο, όπως τότε.
Περιλαμβάνονται τα κείμενα: - Βασιλική Πετρίδου, "Μοντέρνο κράτος, μοντέρνα Αθήνα, μοντέρνα αρχιτεκτονική" - Ηλίας Κωνσταντόπουλος, "Η χαμένη γωνία και ο αριθμός '3'" - Τίνα Καραλή, "Ελληνικότητα και μοντέρνο στον μεσοπόλεμο: οι μεταμορφώσεις της ελληνικότητας από το Esprit Nouveau στο 3ο Μάτι" - Κώστας Τσιαμπάος, "Για μια αρχιτεκτονική του βλέμματος: η διατριβή του Δοξιάδη και οι αισθητικές θεωρίες της εποχής της" - Αιμιλία Αθανασίου, "Μηχανές υγείας-μηχανές ζωής: τα 'μοντέρνα' νοσοκομεία στην Αθήνα του μεσοπολέμου" - Κατερίνα Χατζηκωνσταντίνου, "Μοντέρνες εκδοχές της υγείας στο σανατόριο 'Σωτηρία'" - Σταύρος Μαρτίνος, "Ο ρόλος του Σταύρου Παπαδάκη στη διοργάνωση του 4ου CIAM" - Μάρω Καρδαμίτση - Αδάμη, "Είναι μοντέρνος ο Γιάννης Λυγίζος;" - Βασίλης Κολώνας, "Ο 'αθηναϊκός' μοντερνισμός και η 'σχολή' της Θεσσαλονίκης: η κρατική και η ιδιωτική πρωτοβουλία στη διάρκεια της ανοικοδόμησης (1920-1940)" - Παναγιώτης Πάγκαλος, "Ο Παρθενώνας των Αθηνών ως έργο της μοντέρνας αρχιτεκτονικής" - Ελένη Αμερικάνου, Πάνος Εξαρχόπουλος, "Κατεδαφισμένα και αλλοιωμένα κτίρια της μο
Η Βασιλική Πετρίδου έλαβε το πτυχίο της αρχιτεκτονικής από το Istituto Universitario di Architettura di Venezia (1982) και υποστήριξε τη Διδακτορική της Διατριβή στην Ιστορία της Αρχιτεκτονικής στο Πανεπιστήμιο της Σορβόννης (Sorbonne-Paris IV) το 1992. Δίδαξε Ιστορία Αρχιτεκτονικής στο Πανεπιστήμιο Strathclyde της Γλασκόβης, στο Edinburgh College of Art του Πανεπιστημίου Heriot-Watt και στην Αρχιτεκτονική Σχολή του Πανεπιστημίου του Εδιμβούργου. Από το 1998 μέχρι σήμερα διδάσκει στο Μεταπτυχιακό Πρόγραμμα της Σχολής Αρχιτεκτόνων Μηχανικών του Ε.Μ.Π. στην κατεύθυνση Σχεδιασμός-Χώρος-Πολιτισμός και από το 1999 στο Τμήμα Αρχιτεκτόνων Μηχανικών του Πανεπιστημίου Πατρών, όπου σήμερα είναι Αναπληρώτρια Καθηγήτρια Ιστορίας της Αρχιτεκτονικής. Έρευνες και άρθρα της σχετικά με την ιστορία της αρχιτεκτονικής του 18ου, 19ου και 20ου αιώνα έχουν δημοσιευθεί σε ελληνικά και διεθνή περιοδικά, σε πρακτικά συνεδρίων και σε συλλογικά έργα. Έχει συμμετάσχει στη συγγραφή βιβλίων για το Παιδαγωγικό Ινστιτούτο και για το Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο. Μετέφρασε το βιβλίο του Aldo Rossi, "Η αρχιτεκτονική της πόλης", Θεσσαλονίκη 1985.
Αθανασίου, Αιμιλία
Συγγραφέας
Η Αιμιλία Αθανασίου είναι αρχιτέκτων μηχανικός, υποψήφια διδάκτωρ ΕΜΠ, υπότροφος ΙΚΓ.
Κολώνας, Βασίλης Σ.
Συγγραφέας
Ο Βασίλης Κολώνας γεννήθηκε στη Θεσσαλονίκη, όπου και τελείωσε τις σπουδές του στο Τμήμα Αρχιτεκτόνων του ΑΠΘ. Συνέχισε τις σπουδές του στους τομείς της Συντήρησης Μνημείων, της Ιστορίας της Τέχνης και της Μουσειολογίας στο Παρίσι, όπου, παράλληλα, εργάστηκε στη Γαλλική Ακαδημία Αρχιτεκτονικής. Από το 1992 είναι Διδάκτωρ του Τμήματος Αρχιτεκτόνων του ΑΠΘ.
Έχει συμμετάσχει σε επιστημονικές συναντήσεις στην Ελλάδα και το εξωτερικό, ενώ μελέτες του έχουν δημοσιευθεί σε ελληνικά και ξένα βιβλία και περιοδικά. Κύριος άξονας των δραστηριοτήτων του είναι η μελέτη και η έρευνα της Ιστορίας της Αρχιτεκτονικής του 19ου και 20ού αιώνα στην Ελλάδα και τις χώρες της ανατολικής Μεσογείου.
Έχει διδάξει στο μεταπτυχιακό σεμινάριο του Τμήματος Ιστορίας της Τέχνης - Νεότερης Ιστορίας στο Πανεπιστήμιο Κρήτης (2000-2002, 2005) και από το 2002 είναι αναπληρωτής καθηγητής στο Τμήμα Αρχιτεκτόνων του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας.
Τουρνικιώτης, Παναγιώτης
Συγγραφέας
Ο Παναγιώτης Τουρνικιώτης γεννήθηκε το 1955 στην Αθήνα. Διδάσκει θεωρία της αρχιτεκτονικής στη Σχολή Αρχιτεκτόνων του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου. Έχει δημοσιεύσει βιβλία για τον Adolf Loos, τον Le Corbusier, την ακτινοβολία του Παρθενώνα στα νεότερα χρόνια και την ιστοριογραφία της μοντέρνας αρχιτεκτονικής. Το βιβλίο του "Ιστοριογραφία της μοντέρνας αρχιτεκτονικής" δημοσιεύθηκε το 1999 στα αγγλικά (MIT Press) και μεταφράστηκε το 2001 στα ισπανικά (Mairea/Celeste). Έχει τιμηθεί δύο φορές με το Διεθνές βραβείο αρχιτεκτονικού βιβλίου του Αμερικανικού Ινστιτούτου Αρχιτεκτόνων και άλλη μια φορά με το βραβείο της Ακαδημίας Αθηνών.
Εξαρχόπουλος, Πάνος
Συγγραφέας
Ο Πάνος Εξαρχόπουλος (γ. 1961, Αθήνα) είναι αρχιτέκτων Ε.Μ.Π. (1986). Διατηρεί γραφείο αρχιτεκτονικών μελετών από κοινού με την αρχιτέκτονα Ελένη Αμερικάνου (κτίρια ιδιωτικής και δημόσιας χρήσης, διαμορφώσεις εσωτερικών χώρων). Έχει λάβει μέρος και διακριθεί σε πανελλήνιους αρχιτεκτονικούς διαγωνισμούς (3 Β' βραβεία και 1 Δ' βραβείο). Το αρχιτεκτονικό του έργο έχει δημοσιευθεί σε ελληνικές και ξένες εκδόσεις και έχει παρουσιαστεί σε εκθέσεις. Από το 1999 διδάσκει αρχιτεκτονικές συνθέσεις στο Τμήμα Αρχιτεκτόνων Μηχανικών του Δ.Π.Θ., όπου σήμερα είναι Επίκουρος Καθηγητής και Διευθυντής του Εργαστηρίου Αρχιτεκτονικού Σχεδιασμού και Ερευνών II: Ειδικής Κτιριολογίας. Έχει δημοσιεύσει άρθρα σε επιστημονικά περιοδικά και εφημερίδες. Είναι μεταξύ των συγγραφέων του συλλογικού έργου Αρχιτεκτονική. Ιδέες που συναντιούνται - Ιδέες που χάνονται, Αθήνα 2004 και του βιβλίου D. Sharp & C. Cooke (editors), The Modern Movement in Architecture. Selections from the DOCOMOMO Registers, Rotterdam 2000.
Αμερικάνου, Ελένη
Συγγραφέας
Η Ελένη Αμερικάνου (γ. 1960, Λαμία) είναι αρχιτέκτων Ε.Μ.Π. (1985). Διδάκτωρ μηχανικός Ε.Μ.Π. (1997), με θέμα διδακτορικής διατριβής: "Η Αναπαράσταση στην αρχιτεκτονική. Φυσιογνωμία και λειτουργία των μέσων αναπαράστασης στην αρχιτεκτονική". Διατηρεί γραφείο αρχιτεκτονικών μελετών από κοινού με τον αρχιτέκτονα Πάνο Εξαρχόπουλο (κτίρια ιδιωτικής και δημόσιας χρήσης). Έχει λάβει μέρος και διακριθεί σε διεθνείς και πανελλήνιους αρχιτεκτονικούς διαγωνισμούς (Β' Βραβείο στο διεθνή αρχιτεκτονικό διαγωνισμό για το Νέο Μουσείο Ακρόπολης). Το αρχιτεκτονικό της έργο έχει δημοσιευθεί σε ελληνικές και ξένες εκδόσεις και έχει παρουσιαστεί σε εκθέσεις. Από το 1999 διδάσκει αρχιτεκτονικές συνθέσεις στο Τμήμα Αρχιτεκτόνων Μηχανικών του Δ.Π.Θ., όπου σήμερα είναι Επίκουρος Καθηγήτρια και Διευθύντρια του Εργαστηρίου Αρχιτεκτονικού Σχεδιασμού και Ερευνών IV: Οργάνωσης Χώρων και Μικροπεριβάλλοντος. Έχει συμμετάσχει σε συνέδρια και ημερίδες και ανακοινώσεις της έχουν δημοσιευτεί σε πρακτικά. Είναι μεταξύ των συγγραφέων του συλλογικού έργου "Αρχιτεκτονική. Ιδέες που συναντιούνται -Ι δέες που χάνονται", Αθήνα 2004.
Πάγκαλος, Παναγιώτης
Συγγραφέας
Ο Παναγιώτης Πάγκαλος (γ. 1972, Αθήνα) είναι αρχιτέκτων και διδάκτωρ του Πανεπιστημίου Πατρών. Η πολυετής έρευνά του σχετίζεται με την έννοια του χρόνου στην αρχιτεκτονική από τον Διαφωτισμό έως σήμερα. Στη διατριβή του, στις δημοσιεύσεις και στις ανακοινώσεις του σε συνέδρια, η αρχιτεκτονική καθίσταται "τόπος συνάντησης" της ιστορίας, της κοινωνιολογίας και της φιλοσοφίας. Έχει βραβευθεί σε διεθνείς αρχιτεκτονικούς διαγωνισμούς. Το 2000 ίδρυσε στην Ιταλία το πενταμελές σχήμα "expiry architecture", ομάδα αρχιτεκτόνων που μελετά και συνθέτει το χώρο, ακολουθώντας ως βασική παράμετρο τη "διάρκεια ζωής" και την "ημερομηνία λήξης" της ύλης.
Καρδαμίτση - Αδάμη, Μάρω
Συγγραφέας
Η Μάρω Καρδαμίτση - Αδάμη, αρχιτέκτων, ομότιμη καθηγήτρια του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου με γνωστικό αντικείμενο "αρχειακή τεκμηρίωση και αρχιτεκτονική σύνθεση", γεννήθηκε στην Αθήνα το 1945. Από το 1974 και μέχρι το 2009 δίδαξε στο ΕΜΠ σε προπτυχιακό και μεταπτυχιακό επίπεδο (προστασία μνημείων-συντήρηση και αποκατάσταση μνημείων και συνόλων), καθώς και σε μεταπτυχιακά σεμινάρια άλλων ακαδημαϊκών ιδρυμάτων σε θέματα σχετικά με την πολιτιστική μας κληρονομιά και την αρχιτεκτονική τεκμηρίωση. Είναι υπεύθυνη των Αρχείων Νεοελληνικής Αρχιτεκτονικής του Μουσείου Μπενάκη. Τα ερευνητικά της ενδιαφέροντα εστιάζονται στη νεώτερη ελληνική αρχιτεκτονική και σε θέματα προστασίας της αρχιτεκτονικής κληρονομιάς.
Καρδαμίτση - Αδάμη, Μάρω
Συγγραφέας
Η Μάρω Καρδαμίτση - Αδάμη, αρχιτέκτων, ομότιμη καθηγήτρια του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου με γνωστικό αντικείμενο "αρχειακή τεκμηρίωση και αρχιτεκτονική σύνθεση", γεννήθηκε στην Αθήνα το 1945. Από το 1974 και μέχρι το 2009 δίδαξε στο ΕΜΠ σε προπτυχιακό και μεταπτυχιακό επίπεδο (προστασία μνημείων-συντήρηση και αποκατάσταση μνημείων και συνόλων), καθώς και σε μεταπτυχιακά σεμινάρια άλλων ακαδημαϊκών ιδρυμάτων σε θέματα σχετικά με την πολιτιστική μας κληρονομιά και την αρχιτεκτονική τεκμηρίωση. Είναι υπεύθυνη των Αρχείων Νεοελληνικής Αρχιτεκτονικής του Μουσείου Μπενάκη. Τα ερευνητικά της ενδιαφέροντα εστιάζονται στη νεώτερη ελληνική αρχιτεκτονική και σε θέματα προστασίας της αρχιτεκτονικής κληρονομιάς.
Τσιαμπάος, Κώστας
Συγγραφέας
Ο Κώστας Τσιαμπάος είναι αρχιτέκτονας, Επίκουρος Καθηγητής στη Σχολή Αρχιτεκτόνων Μηχανικών του ΕΜΠ όπου διδάσκει ιστορία και θεωρία της αρχιτεκτονικής. Σπούδασε στην Αθήνα (ΕΜΠ) και την Νέα Υόρκη (GSAPP Columbia University). Τα ερευνητικά του ενδιαφέροντα επικεντρώνονται στην ανάδειξη και χρήση θεωρητικών εννοιών και ερμηνευτικών εργαλείων δανεισμένων από τη φιλοσοφία, την πολιτική θεωρία και την ψυχανάλυση στην ιστορία και θεωρία της μοντέρνας και σύγχρονης αρχιτεκτονικής. Κείμενά του έχουν δημοσιευτεί σε διεθνή επιστημονικά περιοδικά (The Journal of Architecture, Architectural Research Quarterly, Architectural Histories) και συλλογικούς τόμους ενώ αρχιτεκτονικά έργα και μελέτες του έχουν παρουσιαστεί στην Ελλάδα και το εξωτερικό και έχουν τιμηθεί με διακρίσεις σε πανελλήνιους και πανευρωπαϊκούς αρχιτεκτονικούς διαγωνισμούς. Έχουν κυκλοφορήσει τα βιβλία του "Αμφίθυμη νεωτερικότητα: 9+1 κείμενα για τη μοντέρνα αρχιτεκτονική στην Ελλάδα" από τις εκδόσεις Επίκεντρο και από τις εκδόσεις Routledge το "From Doxiadis' Theory to Pikionis' Work: Reflections of Antiquity in Modern Architecture".
Κωνσταντόπουλος, Ηλίας
Συγγραφέας
Ο Ηλίας Κωνσταντόπουλος είναι αρχιτέκτων και Επίκουρος Καθηγητής στο Τμήμα Αρχιτεκτόνων Μηχανικών του Πανεπιστημίου Πατρών. Σπουδές αρχιτεκτονικής στη Σχολή Bartlett (U.C.L.). Διδασκαλία αρχιτεκτονικής και design στο Πανεπιστήμιο Πατρών, Χαροκόπειο Πανεπιστήμιο, Α.Κ.Τ.Ο. και Κολλέγιο Αθηνών. Ερευνητικά προγράμματα: "Η κατοικία στην Αθήνα τη δεκαετία του '30", "Ευρωπαϊκά Προγράμματα Σπουδών", "Πρόγραμμα Διδασκαλίας Γραμμικού Σχεδίου". Μέλος του Δ.Σ. του Ελληνικού Ινστιτούτου Αρχιτεκτονικής και της Ελληνικής Εταιρείας Αισθητικής. Μέλος της Ελληνικής Γραμματείας Βιομηχανικού Σχεδιασμού και του International Creators' Organization. Εκδότης των περιοδικών 9Η, 70X100, Ντιζαϊν και της μονογραφίας Νίκος Valsamakis 7950-83. Συνεπιμελητής των βιβλίων "Σύγχρονος Βιομηχανικός Σχεδιασμός στην Ελλάδα", " Architecture of the 20th century: Greece", "Ιστορία των Διακοσμητικών Τεχνών". Σύμβουλος έκδοσης στα Αρχιτεκτονικά Θέματα (επιμ. 8 αφιερωμάτων). Αρχιτεκτονικό γραφείο στην Αθήνα (από το 1986) και εταιρεία βιομηχανικού σχεδιασμού Sigma Design (1990-95). Επίτροπος της Ελληνικής συμμετοχής στη 10η Biennale αρχιτεκτονικής στην Βενετία και επιμελητής του προγράμματος Europe-Japan 2005 στο Τόκιο (2006).
